Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng phương pháp phân tích khi giải một số dạng toán hình học

 (không có).
- Hình tam giác nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 1 hình gồm hình 1, hình 2, hình 3 và hình 4).
Vậy tất cả có 7 hình tam giác (4 + 2 + 0 + 1 = 7)
Ví dụ 2: Trong hình bên có mấy hình tứ giác
- Hình tứ giác nào gồm 2 hình có đánh số? (Có một hình là hình gồm hình 1 và hình 2 (hình tứ giác ABCD, ABCI)).
Lưu ý: Ở lớp 2 chỉ yêu cầu học sinh đếm được số hình (trả lời đúng số lượng hình cần đếm là được), chưa yêu cầu học sinh viết cách giải thích như trên.
b. Bài tập “trắc nghiệm”:
Khoanh vào chữ đặt trước kết quả đúng:
A
E
B
D
C
3
1
2
5
4
Số hình tứ giác trong hình vẽ là:
 A. 1
 B. 2
 C. 3
 D. 4


Cho học sinh tự làm.
Học sinh nêu cách làm: Em đếm số hình tứ giác được 4 hình tứ giác, nêu khoanh vào chữ D.
Gợi ý cách đếm:
- Ghi tên và đánh số vào hình, chẳng hạn.
- Hãy xem có hình tứ giác nào chỉ gồm một hình có đánh số (không có)
- Hình tứ giác nào gồm 2 hình có đánh số? (Có một hình là hình gồm hình 1 và hình 2 (hình tứ giác ABIE)).
- Hình tứ giác nào gồm 3 hình có đánh số? ( Có 2 hình, hình gồm hình 1, hình 2, và hình 5 (hình tứ giác ABCE); hình gồm hình 1, hình 2, hình 3 (hình tứ giác ABDE)).
- Hình tứ giác nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 2 hình, hình gồm hình 2, hình 3, và hình 4 hình tứ giác (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
* Việc giải toán có nội dung hình học cũng theo đường lối chung để hướng dẫn học sinh giải toán (thông thường) cũng gồm các bước:
a. Bước 1: Đọc kỹ đề toán và xác định cái đã cho và cái phải tìm.
Ở bước này giáo viên thường nêu 2 câu hỏi:
+ Bài toán cho biết gì?
+ Bài toán hỏi gì?
b. Bước 2: Thiết lập mối quan hệ giữa cái đã cho và cái phải tìm bằng cách tóm tắt nội dung bài toán dưới dạng sơ đồ, hình vẽ hoặc ngôn ngữ ngắn gọn.
Ví dụ: Tính chiều dài hình chữ nhật, biết nửa chu vi hình chữ nhật là 60m và chiều rộng là 20m trang 89 (SGK Toán 3)
	Tóm tắt : chiều dài ? m chiều rộng 20m 
 Nửa chu vi 60m
c. Bước 3: Phân tích đề toán để thiết lập trình tự giải
Ở bước này cần suy nghĩ xem để trả lời câu hỏi của bài toán: Cần biết gì, phải thực hiện phép tính gì? Suy nghĩ xem từ các số đã cho và điều kiên của bài toán, có thể biết gì, có thể tính gì, phép tính đó có thể giúp trả lời câu hỏi của bài toán không? Trên cơ sở đó suy nghĩ để thiết lập trình tự giải toán.
Ví dụ 1: Với đề toán: “Tính chiều dài hình chữ nhật, biết nửa chu vi hình chữ nhật là 60m và chiều rộng là 20 m.
* Có thể dùng cách sau:
1/ Bài toán cho biết những gì? (Bài toán cho biết nửa chu vi của hình chữ nhật là 60m và chiều rộng là 20m)
2/ Nửa chu vi của hình chữ nhật là gì? (Nửa chu vi của hình chữ nhật chính là tổng của chiều dài và chiều rộng của hình chữ nhật đó).
3/ Bài toán hỏi gì? (Bài toán hỏi chiều dài của hình chữ nhật)
- Làm thế nào để tính được chiều dài của hình chữ nhật? (Lấy nửa chu vi trừ đi chiều rộng đã biết)
d. Bước 4: Thực hiện phép tính theo trình tự giải đã có để tìm đáp án và viết bài giải
Sau mỗi bước giải cần kiểm tra xem đã tính đúng chưa? Viết câu trả lời đã hợp lý chưa? Giải xong bài toán phải thử xem đáp số tìm ra có thể trả lời đúng câu hỏi của bài toán, có phù hợp với các điều kiện của bài toán không.
Dựa vào ví dụ và phân tích ở bước 3, ta viết bài giải như sau:
Bài giải
Chiều dài hình chữ nhật là :
60 – 20 = 40 (m)
 Đáp số: 40 mét
Ví dụ 2: Với đề toán: “Mỗi viên gạch hình vuông có cạnh 20cm. Tính chu vi hình chữ nhật ghép bởi 3 viên gạch như thế (Xem hình vẽ bài tập3 - trang 88 SGK Toán 3).
* Tương tự như trên:
1/ Yêu cầu học sinh quan sát hình vẽ. (Quan sát hình: giáo viên đã phóng to và đính trên bảng lớp)
2/ Muốn tính chu vi hình chữ nhật ta phải biết được điều gì? (Ta phải biết được chiều dài và chiều rộng hình chữ nhật)
3/ Hình chữ nhật được tạo bởi 3 viên gạch hoa có chiều rộng là bao nhiêu? (Chiều rộng hình chữ nhật chính là độ dài cạnh viên gạch hình vuông)
- Chiều dài hình chữ nhật mới như thế nào so với cạnh của viên gạch hình vuông? (Chiều dài của hình chữ nhật gấp 3 lần cạnh của viên gạch hình vuông)
Bài giải:
Chiều dài của hình chữ nhật là:
20 x 3 = 60 (cm)
Chu vi của hình chữ nhật là :
(60 + 20 ) x 2 = 160 (cm)
 Đáp số : 160 xăngtimet
Ví dụ 3: Với đề toán: “ Tính cạnh hình vuông biết chu vi hình vuông là 24cm” (SGK Toán 3 trang 89)
1/ Bài toán cho biết gì? (Chu vi của hình vuông là 24cm)
2/ Bài toán hỏi gì? (Cạnh của hình vuông)
3/ Muốn tính cạnh của hình vuông ta làm như thế nào ? Vì sao ? (Ta lấy chu vi chia cho 4. Vì chu vi bằng cạnh nhân với 4 nên cạnh bằng chu vi chia cho 4).
Bài giải:
Cạnh của hình vuông đó là :
24 : 4 = 6 (cm)
 Đáp số : 6 xăngtimet
Tóm lại:
- Cần phát huy tính độc lập, sáng tạo của học sinh khi củng cố hiểu biết về hình dạng của các hình đã học thông qua việc quan sát, lựa chọn trong tập hợp gồm nhiều hình (hình chữ nhật, hình vuông, hình tam giác, hình tứ giác, hình tròn) hoặc hình có các góc vuông và góc không vuông.
- Với loại bài luyện tập hoặc nội dung thực hành cần cho học sinh được tự hoạt động. Tránh áp đặt hoặc làm thay học sinh. Một số bài tập luyện tập thực hành có tính chất làm mẫu, giáo viên cần sáng tạo thêm các bài tập khác phù hợp với từng đối tượng học sinh cụ thể và tạo được hứng thú cho học sinh. 
+ Tăng cường các bài tập, thực hành và rèn luyện kĩ năng giải toán như: trình bày, diễn đạt nói và viết (tóm tắt bài toán, lập đề toán, nêu câu lời giải) cùng các thao tác tư duy trong giải toán .
 Phân tích đề, tìm yêu cầu của bài toán, liên hệ giữa “cái chưa biết” với “cái đã biết” để tìm cách giải
KẾT QUẢ
- Qua vận dụng và tổ chức học sinh học tập về giải toán và đặc biệt là giải toán có nội dung hình học theo các bước trên, học sinh đã có kỹ năng giải toán và tự lập được kế hoạch giải toán một cách độc lập. So sánh chất lượng học sinh qua 3 năm thực hiện thì thấy có hiệu quả rõ rệt.
Kết quả so sánh
Loại
Năm học 
2017-2018
2018-2019
2019-2020
HKI 2020-2021
Lớp thực hiện
2.1
2.1
2.1
2.1
Giỏi
25%
30,8%
50%
75%
Khá
38%
26,9%
30,8%
9,4%
TB
20%
34,6%
15,4%
12,5%
Yếu
17%
7,7%
3,8%
3,1%

Loại
Năm học 
2017-2018
2018-2019
2019-2020
HKI 2020-2021
Lớp thực hiện
3.2
3.2
3.2
3.2
Giỏi
20%
22.8%
30,8%
76%
Khá
43%
45%
50%
13,5%
TB
25%
26%
15,4%
9,4%
Yếu
12%
6.2%
3,8%
3,1%
 
KẾT LUẬN
Qua những năm giảng dạy ở lớp 2, 3 với cách dạy trên khi dạy các yếu tố hình học trong môn Toán lớp 2, 3 tôi nhận thấy học sinh có nhiều tiến bộ. Với cách dạy và học trên học sinh chăm chú say mê học Toán, các em không ngại khi giải các bài toán có nội dung hình học. Học sinh tích cực, chủ động tìm tòi, sáng tạo xây dựng kiến thức của bài học. Nhờ vậy mà học sinh nắm bài nhanh, nhớ kiến thức lâu hơn, chắc hơn và tự tin làm cho không khí tiết học sôi nổi, không gò bó, học sinh được thực sự bộc lộ hết khả năng của mình. Từ đó học sinh có hứng thú học toán, tạo thành thói quen tự suy nghĩ, chủ động làm bài để tìm ra cách giải hay và nhanh nhất.
- Trong quá trình giảng dạy và hướng dẫn học sinh cần tạo cho các em có thói quen nên theo các bước khi giải một bài toán.
- Các bước tiến hành giải toán trên thực tế thường không tách rời nhau mà bước trước chuẩn bị cho bước sau có khi đan chéo vào nhau. 
- Kết hợp chặt chẽ việc giảng dạy các yếu tố hình học với các tuyến kiến thức khác.
- Cần đặc biệt quan tâm đến việc thường xuyên ôn tập củng cố và hệ thống hoá các kiến thức và kỹ năng hình học.
Qua kết quả thực nghiệm và thực tế giảng dạy môn Toán phần các yếu tố hình học ở lớp 2, 3 tôi thấy để tiết dạy có kết quả tốt cần thực hiện tốt các giải pháp:
1. Soạn bài các tiết Toán thật cẩn thận chi tiết và có chất lượng.
2. Thường xuyên đọc các tài liệu, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy, trau dồi kiến thức môn Toán với các đồng nghiệp.
3.Tổ chức học tập bằng nhiều hình thức: học cá nhân, học nhóm, hái hoa dân chủ đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh.
4. Sử dụng đồ dùng trực quan, vật mẫu để tạo hứng thú học tập cho học sinh và nhớ nhanh nội dung bài học.
5. Dùng hệ thống câu hỏi gợi mở giúp học sinh tìm được đúng, đủ số hình.
6. Cần quán triệt phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, coi học sinh làm chủ thể của hoạt động nhận thức, biến các em thành người chủ động trong quá trình học tập, lĩnh hội tri thức. Các em phải hoàn toàn tự mình tham gia mọi hoạt động nhận thức.
Sau khi thực hiện đề tài này, tôi nhận thấy học sinh không những học tốt môn Toán mà còn học tốt cả những phân môn khác trong chương trình Tiểu học.
Với đề tài này, tôi đã áp dụng và thấy có kết quả tốt trong thực tiễn. Tuy nhiên, trong lý luận chắc không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong sự hỗ trợ của đồng nghiệp, cũng mong rằng những nội dung đã nêu trên của tôi góp được một phần nhỏ vào việc giúp học sinh nâng cao chất lượng môn toán. Đồng thời cũng là nền tảng cho các em học tốt môn toán ở các lớp trên.
Bài viết này chắc chắn còn nhiều thiếu sót, tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến nhiệt tình của Ban Giám hiệu, tổ Chuyên môn và các bạn đồng nghiệp để tôi có được các phương pháp dạy Toán lớp 2, 3 ngày càng tốt hơn.
 Tân Bình, ngày 20 tháng 2 năm 2021
 Người thực hiện
 HỒ THỊ AN
NHẬN XÉT - ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
TRƯỜNG TIỂU HỌC BÙI THỊ XUÂN
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tân Bình, ngày tháng năm 2021
Chủ tịch Hội đồng
( ký tên, đóng dấu)
NHẬN XÉT - ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dĩ An, ngày tháng năm 2021
Chủ tịch Hội đồng
( ký tên, đóng dấu)
PHIẾU ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: Vận dụng phương pháp phân tích khi giải một số dạng toán hình học.
2. Họ và tên tác giả, chức vụ, đơn vị công tác: Hồ Thị An 
- Giáo viên – Trường Tiểu học Bùi Thị Xuân
3. Họ và tên người đánh giá, chức vụ, đơn vị công tác
- Người thứ I: .................................................................................................................
- Người thứ II: ................................................................................................................
4. Ý kiến đánh giá
STT
Nội dung đánh giá
Điểm
Điểm tối đa
GK1
GK2
Thống nhất
1
Tính mới: 	
Tốt: ¨	Khá: ¨	TB: ¨	Yếu: ¨
25



2
Tính khoa học: 	
Tốt: ¨	Khá: ¨	TB: ¨	Yếu: ¨
25



3
Hiệu quả áp dụng: 	
Tốt: ¨	Khá: ¨	TB: ¨	Yếu: ¨
25



4
Phạm vi ảnh hưởng:
25



a.
Có thể triển khai áp dụng trong toàn tỉnh
25



b.
Có khả năng áp dụng trong đơn vị và có thể nhân ra ở một số đơn vị khác trong huyện, tỉnh
20



c.
Chỉ áp dụng tại đơn vị
15



d.
Có thể áp dụng tại đơn vị nhưng còn một số hạn chế
10



TỔNG CỘNG
100đ



5. Đánh giá, công nhận: ...............................................................................................
........................................................................................................................................
 ......................................, ngày ....... tháng ....... năm 20......
Người thứ II 	 	Người thứ I 
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ DĨ AN
TRƯỜNG TIỂU HỌC BÙI THỊ XUÂN 
TÊN GIẢI PHÁP:
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH
KHI GIẢI MỘT SỐ DẠNG TOÁN HÌNH HỌC
Người thực hiện	: Hồ Thị An
Chức vụ	: Giáo viên
Đơn vị	: TH Bùi Thị Xuân
Dĩ An, tháng 2/2021