Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế trò chơi góp phần đổi mới phương pháp dạy học trong giờ toán lớp 3

ứ 6: Lắp hình
 * Mục đích chơi:
 - Giúp học sinh rèn kĩ năng nhân nhẩm với số tròn chục, tròn trăm, nhân số có 2 chữ số với số có 1 chữ số (không nhớ).
 - Phát triển năng lực tư duy, giúp các em có tinh thần đoàn kết.
 * Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị một tấm bìa nhỏ hình vuông như sau: 
 * Cách chơi: Chơi thi đua giữa các nhóm. Chia lớp thành các nhóm nhỏ (Mỗi nhóm 3 em). Giáo viên phát cho mỗi nhóm 9 miếng bìa như hình vẽ trên. Các nhóm thi đua ghép phép tính với kết quả để tạo thành một hình vuông lớn. Nhóm nào ghép xong trước và đúng thì được thưởng (Nếu có nhiều nhóm làm xong cùng thời gian thì nhóm nào giữ trật tự khi làm sẽ thắng).
+ Trò chơi có thể sử dụng ở bài: Ôn tập các bảng nhân, nhân số có 2 chữ số với số có 1 chữ số. Tùy theo trình độ, đối tượng học sinh, giáo viên có thể thay đổi nội dung đã ghi trong tấm bìa.
 Trò chơi thứ 7: Tìm ngôi sao sáng
 * Mục đích chơi: 
 Củng cố về nhận biết giá trị các số La Mã. Tạo hứng thú học tập, rèn luyện và phát triển năng lực tư duy.
 * Chuẩn bị: Học sinh chuẩn bị mỗi em 5 que tính.
 * Thời gian chơi: 3 đến 5 phút.
 * Cách chơi: 
+ Chơi thi đua giữa các cá nhân.
+ Các em đặt que tính lên bàn, khi giáo viên nêu lệnh học sinh thi nhau xếp xem ai làm nhanh nhất. 
Ví dụ: Trò chơi được sử dụng trong tiết 119: Luyện tập (Thay cho bài tập 4 – trang 122 SGK )
- Giáo viên nêu lệnh: Hãy dùng 5 que tính xếp thành số mười bốn.
 XIV
 Giáo viên nêu tiếp: Nhấc 1 que diêm xếp lại để được số mười sáu. 
 XIV XVI
 Tiến hành tương tự: Xếp 5 que diêm thành số mười chín. Nhấc 1 que diêm xếp lại thành số hai mốt.
 XIX 	 XXI
b. Trò chơi có nội dung về đại lượng và đo đại lượng
 Trò chơi 1: Trổ tài mua sắm 
* Mục đích chơi : 
 - Giúp người chơi nắm vững kĩ năng tính toán 4 phép tính, nắm vững một số đơn vị tiền Việt Nam .
- Biết ứng dụng để trao đổi hàng hoá khi cần thiết. Biết một vài nguyên tắc tối thiểu khi trao đổi .
 * Chuẩn bị : Giáo viên chuẩn bị cho hai đội, mỗi đội: 30 000 đồng gồm các loại tiền: 500 đồng 6 tờ, 1000 đồng 7 tờ, 2000 đồng 5 tờ, 5000 đồng 2 tờ. 
 Chuẩn bị một số đồ dùng học tập như: Nhãn vở 500 đồng/1 tập gồm 10 cái, thước kẻ 1000 đồng /1 cái, bảng đen 2500 đồng /1 cái, vở viết 2000 đồng/1 quyển, bút bi 1 000 đồng /1 cái, .
 Trong đó sẽ ghi sẵn giá vào giấy và dùng băng dính đính vào các đồ vật, bày tất cả vào hai bàn cho hai đội. Phát cho hai đội mỗi đội một giỏ mây để đựng hàng mua sắm .
 * Luật chơi: Khi giáo viên hô “Bắt đầu ” và tính giờ thì hai bạn của hai đội sẽ vào “quầy ” chọn mua các đồ thích hợp, mua tới đâu bỏ tiền vào hộp tới đó. Nếu tiền chẵn cần cộng nhẩm cẩn thận, chọn đủ hàng rồi mới bỏ tiền vào hộp, nếu bỏ vào rồi không được lấy lại. Sau 4 phút giáo viên hô “ Đóng cửa ” thì hai bạn phải lập tức rời quầy, bàn giao số tiền còn lại cho hai bạn tiếp theo. Giáo viên lại hô “Mở cửa ” và hai bạn vào mua hàng đến hết giờ. Các bạn phải nộp lại giỏ hàng cho các bạn kiểm tra.
 Nếu số mặt hàng mua đủ và vừa hết số tiền là người “Khéo mua”, được thưởng một quyển truyện tranh . Nếu hết tiền mà mua không đủ hàng thì là người “Vụng mua” được thưởng một cây bút chì. Nếu tiền thừa mà không mua đủ hàng là người “Keo kiệt” chỉ được thưởng một nhãn vở. Nếu số tiền, hàng cộng lại hơn số có là người“ Tham ”. Nếu số tiền cộng lại ít hơn số tiền đã mua là người “ Chậm tính toán ”, đều không được thưởng . (Chú ý: 4 người trong đội đều được thưởng như nhau).
Trò chơi được sử dụng trong tiết tiền Việt Nam.
 Trò chơi 2: Tìm anh, tìm em, tìm bố, tìm mẹ.
 *Mục đích chơi:
 - Luyện ghi nhớ thứ tự bảng đơn vị đo khối lượng.
	- Rèn tác phong nhanh nhẹn, hoạt bát trong nói năng, đi đứng.
 *Chuẩn bị: Hai đội chơi. Mỗi đội 4 em ứng với 4 đơn vị đo trong bảng đơn vị đo.( Số em chơi ứng với số đơn vị đo mà các em đã học) Một ban thư ký có giấy bút ghi chép. Thời gian chơi 5 phút. Chuẩn bị một băng giấy ghi như sau: 
 Bố
 Mẹ
 Anh 
 Em
 Km
 hm
 dam
 m

 * Cách chơi: Chơi theo kiểu đồng đội thi đua hai nhóm. Mỗi nhóm cử một bạn thư kí và 4 bạn chơi. Giáo viên đưa băng giấy cho cả hai đội quan sát nhận xét trong một phút. Nếu cần thiết giáo viên hỏi các câu hỏi: Bố ứng với tên gì? Mẹ ứng với tên gì? Em tên là gì? Tôi là dam em tôi là gì?Khi giáo viên hô “ Cuộc chơi bắt đầu”. Đội thứ nhất ra câu hỏi trước. Ví dụ: Tôi là Km, con cả tôi là gì? Đội hai trả lời ngay. Nếu không trả lời thì các bạn khán giả có thể trả lời thay. Sau khi trả lời xong đội thứ hai lại đặt câu hỏi ngay để đội thứ nhất trả lời. Và cứ thế cho đến hết 4 phút trò chơi dừng lại. Thư kí chấm ghi số bông hoa tổng hợp mỗi một đáp án đúng cho 10 bông hoa . Đội nào nhiều bông hoa hơn đội đó thắng cuộc. Đội thắng cuộc và khán giả trả lời đúng được thưởng êke, thước kẻ, bút chì.
 Trò chơi được sử dụng trong các tiết dạy bảng đơn vị đo độ dài 
Sau khi áp dụng các trò chơi vào mảng nội dung đại lượng và đo đại lượng các em học sinh đã nắm chắc được cách tính cộng, trừ trên các số với đơn vị là đồng và thứ tự các đơn vị đo độ dài. Nắm chắc cách so sánh các đơn vị đo độ dài. 
c.Trò chơi: Củng cố nội dung hình học
 Việc nắm chắc các quy tắc tính chu vi và diện tích của một hình đối với các em học sinh lớp 3 là rất khó. Các em nhớ đó rồi quên đó cho nên các em thường tính toán sai. Do đó tôi đã thiết kế các quy tắc tính diện tích và chu vi của một dưới dạng bài thơ để giúp cho các em ghi nhớ được tốt hơn.
Trò chơi 1 : Thông minh khéo léo
 * Mục đích chơi: 
 Củng cố khái niệm về các hình, công thức tính diện tích của các hình. Phát triển óc tưởng tượng, sáng tạo.
 * Chuẩn bị: 4 hình bình hành bằng giấy bìa, học sinh chơi chuẩn bị giấy, bút, kéo thời gian cho cuộc chơi từ 5 đến 7 phút.
 * Cách chơi: 4 đội chơi ứng với 4 tổ. Mỗi đội gồm 4 người chơi. Các bạn còn lại ở lớp làm cổ động viên. Các đội cùng có nhiệm vụ như nhau. Từ một hình chữ nhật, vuông,  cho trước hãy chia hình chữ nhật, vuông, . Đó thành 3 phần có diện tích bằng nhau.Sau 5 phút đội nào có nhiều cách chia hơn và chính xác đội đó thắng cuộc. ( Đội thắng được thưởng eke, thước kẻ)
 Trò chơi được thực hiện ở các tiết: Diện tích của một hình.
* Mục đích chơi: Giúp học sinh nhớ lâu các công thức tính chu vi, diện tích của hình chữ nhật, hình vuông. Từ đó vận dụng linh hoạt, kết hợp với kĩ năng tính nhẩm để tính chu vi, diện tích của hình với số đo cho trước... 
- Phát triển khả năng diễn đạt rõ ràng, mạch lạc.
 * Chuẩn bị: - Giáo viên chuẩn bị một bảng phụ kẻ 5 ô ghi thứ tự từ 1 tới 5. 

1

5
2
4

3

- 5 mảnh giấy ghi nội dung câu hỏi theo thứ tự từ 1 tới 5 
Ví dụ: Khi dạy bài : " Ôn tập hình học " cuối năm ở hoạt động củng cố giáo viên có thể chọn nội dung: 
 1. Muốn tìm diện tích hình vuông 
 Một cạnh nhân bốn ra ngay khó gì? 
 Bạn hãy cho biết hai câu thơ trên đúng hay sai? Hãy tính nhẩm nhanh diện tích hình vuông mà cạnh bằng 3cm. 
 Đáp án: Câu thơ trên sai vì diện tích hình vuông bằng cạnh nhân với cạnh . Diện tích hình vuông có cạnh bằng 3cm là 9cm2 
 2. Nêu quy tắc tính chu vi hình vuông ? 
 3. Đố bạn điền tiếp những từ thích hợp và chỗ trống trong bài thơ sau : 
 Diện tích chữ nhật là gì? 
 Lấy dài..tức thì ra ngay. 
 Chu vi chữ nhật dễ thay.
 Lấy nhân hai là thành . 
 Đáp án: Diện tích chữ nhật là gì?
 Lấy dài nhân rộng tức thì ra ngay. 
 Chu vi chữ nhật dễ thay . 
 Lấy dài cộng rộng nhân hai là thành. 
 4. Một hình chữ nhật có số cạnh dài bằng 6m, cạnh rộng bằng 40 dm. 
 Bạn A nói: Diện tích hình chữ nhật bằng 24 m vuông. 
 Bạn B nói: Diện tích hình chữ nhật bằng 240 m vuông. 
 Theo bạn ai nói đúng? ai nói sai? vì sao?
 Đáp án: Bạn A nói đúng, bạn B nói sai. 8m
 5. Hình bên tên gọi là gì? 5m
 Chu vi, diện tích em thì tính mau? 
 Đáp án: hình bên là hình chữ nhật. 
 Chu vi = ( 8 + 5 ) x 2 = 26 ( m) . Diện tích = 8 x 5 = 40 ( m2 )
 * Cách chơi: Chơi thi đua giữa các nhóm 
- Chia lớp thành 4 nhóm: Đại diện nhóm chọn ô số nào thì giáo viên đọc nội dung câu đó ra toàn đội suy nghĩ trong vòng 15 giây rồi trả lời. Đúng được 10 bông hoa , sai đội khác trả lời bổ sung. Sau khi hết lượt chơi của 4 đội mà số bông hoa bằng nhau giáo viên sẽ đọc nội dung ô cuối cùng đội nào giành quyền ưu tiên trả lời trước và trả lời đúng thì giành chiến thắng. 
 Sau khi vận dụng các quy tắc tính chu vi và diện tích của một hình dưới dạng một bài thơ thì các em đã nắm chắc cách tính hơn và thực hiện một cách chính xác.
d. Trò chơi có nội dung yếu tố thống kê
 Trò chơi : Tập làm khoa học.
 * Mục đích chơi: Giúp cho học sinh củng cố cách đo, đọc và so sánh số đo độ dài. Bước đầu tập sắp xếp số liệu, lập bảng thống kê. Rèn khả năng quan sát, ước lượng.
 * Chuẩn bị:
 - Học sinh mỗi nhóm 5 em chuẩn bị một thước mét, một êke vuông cỡ to, bút, giấy nháp.
 - Giáo viên chuẩn bị mỗi nhóm 1 tờ giấy có kẻ sẵn bảng như sau:
 Kết quả chiều cao của các bạn trong nhóm. (Từ thấp đến cao)
Số thứ tự
Họ và tên
Chiều cao
















 Thời gian cho trò chơi này từ 10 đến 12 phút.
	* Cách chơi: Các nhóm thi đua với nhau trước tiên các em dự đoán thứ tự cao thấp rồi thực hành đo chiều cao của từng thành viên nhóm rồi viết số đo ra giấy nháp. Sau đó so sánh tìm ra thứ tự từ thấp đến cao rồi sắp xếp đi vào thống kê. Nhóm nào đo chính xác lập bảng đúng yêu cầu sạch đẹp, nhanh, trật tự nhóm đó thắng cuộc. Phần thưởng là bút chì, eke, thước kẻ. Trò chơi được sử dụng ở trong tiết thực hành đo độ dài ( tiếp theo ).
Sau khi vận dụng trò chơi này vào việc thực hành đo độ dài học sinh từng bước biết cách đo và đọc các đơn vị đo một cách nhanh nhất và chính xác nhất.
 e. Trò chơi rèn luyện, ứng dụng kĩ năng giải toán 
Trong chương trình toán lớp 3 một trong các điểm yếu nhất của học sinh là kĩ năng giải toán và nhận dạng bài toán có lới văn. Đa số các em rất yếu về mảng kiến thức này. Để giúp học sinh nắm chắc các dạng toán cũng như kĩ năng giải toán tôi đã thiết kế trò chơi rèn luyện, ứng dụng kĩ năng giải toán.
 Trò chơi : Tìm nhà vô địch
 * Mục đích chơi: - Rèn luyện kĩ năng giải các bài toán có hai phép tính đơn giản, các bài toán có liên quan đến việc rút về đơn vị. 
- Rèn tác phong hợp tác nhau , biết phân công các thành viên trong nhóm. 
* Chuẩn bị: Giáo viên chia lớp thành 2 đội. Mỗi đội cử ra 3-5 bạn đại diện lên chơi. Các bạn còn lại cổ vũ động viên.
Giáo viên viết sẵn tóm tắt lên giấy kẻ ô li gồm đủ 3 dạng. Phô tô làm 2 bản cho mỗi đội (các đội có nội dung giống nhau) để vào phong bì (để học HS không nhìn thấy bài trước khi tính giờ ) 
Đề 1: Đội 1: 4385 m 
 Đội 2: 87 m ? m 
Đề 2: 	
 Xe thứ nhất: 5465 kg 
 Xe thứ hai : 1865kg ? kg
Đề 3
 54 cái cốc : 9 hộp
4572 cái cốc : ? hộp 
* Cách chơi: Khi giáo viên hô: (5 phút bắt đầu ) thì tất cả 2 nhóm mở phong bì phân chia công việc cho các thành viên trong nhóm, đọc kĩ và giải quyết nhanh chóng yêu cầu đặt ra. Nhóm nào xong nộp bài cho giáo viên rồi về chỗ ngồi, giáo viên đánh dấu những bài nộp trước thời gian quy định. Hết giờ nếu bài của đội nào viết tiếp là phạm quy không tính số bông hoa. Mỗi bài giải đúng ghi 10 bông hoa. Mỗi bài nộp trước thời gian, đúng ghi thêm 1 bông hoa. Kết thúc đội nào có tổng bông hoa nhiều hơn là thắng cuộc. 
Trò chơi được sử dụng trong tiết ôn tập về giải toán ( tiếp theo ) 
Sau khi vận dụng trò chơi này vào giải toán học sinh từng bước đã biết nhận định các dạng được các dạng toán giải. Bên cạnh đó kĩ năng giải toán ngày càng cải thiện. 
4. Hiệu quả thực nghiệm 
Sau một khoảng thời gian vận dụng trò chơi trong dạy môn toán tôi thấy không khí học tập sôi nổi, các em học tập tích cực, những em chậm chạp cũng năng động hơn.Các giờ học toán đã được diễn ra nhẹ nhàng, gây được hứng thú nhiều hơn cho học sinh không còn nặng nề nhàm chán, sợ học toán như trước nữa.
 - Các em học sinh đã nắm chắc được cách tính giảm và gấp một số đi nhiều lần. Nắm chắc cách so sánh các số. Đồng thời các em có kĩ năng tính nhẩm tốt hơn. 
- Học sinh nắm chắc cách tính chu vi cũng như diện tích của một hình. Từ đó các em vận dụng vào giải bài tập một cách chắc chắn. 
- Học sinh đã nhận định các dạng toán giải tốt hơn. Bên cạnh đó kĩ năng giải toán ngày càng cải thiện. 
Sau đây là số liệu khảo sát cụ thể: 
Lớp
Trước khi áp dụng trò chơi trong dạy học
Sau khi áp dụng trò chơi trong dạy học
Hứng thú
Không hứng thú
Hứng thú
Không hứng thú
3B
13/26
13/26
25/26
25/26
Với sự hứng thú đó chất lượng môn toán của lớp ngày càng một đi lên và tiến bộ rõ rệt. 
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
 1. Kết luận:
	Qua quá trình tìm hiểu, nghiên cứu sáng kiến, bản thân tôi nhận thấy việc đưa hình thức trò chơi vào dạy học toán ở tiểu học nói chung và dạy học toán 3 nói riêng là rất cần thiết. Bởi vì sử dụng trò chơi không thể giúp học sinh nắm được và củng cố lại nội dung, kiến thức toán một cách nhẹ nhàng mà còn giúp học sinh phát triển năng lực tư duy, phát triển trí tưởng tượng, khả năng diễn đạt mạch lạc và đặc biệt là tạo ra hứng thú học tập, tạo niềm vui, lòng say mê học tập. Từ đó rèn đức tính chăm chỉ, tự tin, năng động, sáng tạo, góp phần rèn luyện cho học sinh những đức tính, phẩm chất và phong cách của người lao động mới.
	Mặc dù đã cố gắng nhưng thời gían nghiên cứu chưa nhiều, kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên trong phạm vi đề tài này, tôi mới chỉ xây dựng được một số trò chơi nhằm góp phần đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả dạy học dựa trên đặc điểm tâm lí học sinh lớp 3, dựa vào nội dung chương trình cũng như điều kiện thực tế ở địa phương nơi tôi công tác. Song đây đã là việc làm thiết thực giúp tôi nâng cao nghiệp vụ sư phạm bản thân để tham gia công tác giảng dạy tốt hơn. Rất mong được sự góp ý, bổ sung của các đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm được hoàn thiện hơn.
2. Kiến nghị: 
* Về phía giáo viên: 
Muốn có kết quả cao trong việc sử dụng trò chơi trong giờ học toán ngoài những mục tiêu chung của bài dạy giáo viên cần chú ý đến những vấn đề sau:
 a. Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, từ đó lựa chọn thiết kế trò chơi cho phù hợp . 
b. Tổ chức trò chơi sao cho mọi học sinh được chơi, nhất là những em còn hay rụt rè thiếu tự tin. 
c. Giáo viên cần khắc phục những khó khăn về cơ sở vật chất, sưu tầm các vật liệu đơn giản để làm đồ dùng trong trò chơi.
* Về phía nhà trường:
Đề nghị nhà trường bổ sung cơ sở vật chất như bàn ghế, phương tiện,đồ dùng dạy học,... cho giáo viên có điều kiện thuận lợi trong việc tổ chức các trò chơi cho học sinh.
* Về phía sở, phòng GD &ĐT:
- Đề nghị ban soạn thảo chương trình tiểu học cần biên soạn các tài liệu hướng dẫn, thiết kế các trò chơi trong giờ học phổ biến rộng rãi để giáo viên tham khảo.
	- Đề nghị các cấp lãnh đạo cần có kế hoạch mở các lớp tập huấn triển khai các chuyên đề, tổ chức hội thảo để giáo viên tiểu học có thể tiếp cận trao đổi, học hỏi kiến thức, kinh nghiệm, sáng kiến về thiết kế và sử dụng trò chơi học tập góp phần đổi mới phương pháp dạy học.
Xác nhận của thủ trưởng đơn vị:
Đại Nghĩa, ngày 12 tháng 11 năm 2022
NGƯỜI THỰC HIỆN
Dương Thị Kim Yến
 
3. Tài liệu tham khảo 
1. Bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Tiểu học. 
2. Đổi mới giảng dạy bậc tiểu học 
3. Sách Toán lớp 3 tập 1 và 2 bộ Kết nối tri thức.
4. Sách giáo viên Toán lớp 3 tập 1 và 2 bộ Kết nối tri thức.