Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm về dạy học giải phương trình tích

 hiện giảng dạy còn hạn chế . Một số em học sinh tiếp thu còn chậm 
- Thời gian thực tế trên lớp ít nên việc lồng ghép các dạng toán có liên quan còn khó 
khăn do đó có những bài toán mới học sinh còn bỡ ngỡ chưa biết cách giải 
2.2.3 : a/ Mặt mạnh : 
- Ban giám hiệu nhà trường chỉ đạo thường xuyên coi việc phát triển năng lực chuyên môn là then chốt ; nhà trường đã phát động nhiều phong trào nhằm đẩy mạnh công tác chuyên môn . Tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để các thầy cô giáo có điều kiện học hỏi đúc rút được nhiều kinh nghiệm cho bản thân 
- Đa số giáo viên nhiệt tình trong công tác giảng dạy ; học sinh ham học 
- Cơ sở vật chất đầy đủ ; đồ dung học tập phong phú 
b/ Mặt yếu : Chất lượng học sinh không đồng đều nên việc tiếp thu kiến thức còn hạn chế 
2.2.4 : Các nguyên nhân ; các yếu tố tác động 
- Xuất phát từ thực trạng nói trên nguyên nhân chủ yếu là nhằm giúp cho các em học sinh có ý thức học tập đúng đắn ; tạo sự ham mê học tập giúp các em có điều kiện lĩnh hội được một số kiến thức để các em học tập sau này được tốt hơn 
- Xuát phát từ sự ham học hỏi của học sinh và sự ham mê nghiên cứu và lòng yêu nghề 
 của bản thân 
- Sự chỉ đạo sát sao của các cấp chuyên môn phát động phong trào viết sáng kiến kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy 
2.3 : Giải pháp , biện pháp 
2.3.1: Mục tiêu của giải pháp , biện pháp 
- Nghiên cứu đề tài nhằm mục đích giúp giáo viên nắm rõ các phương pháp giải các 
phương trình đưa được về dạng “ Phương trình tích “ . Đồng thời vận dụng các 
phương pháp đó để giải các bài toán hay và khó hơn như sau 
- Giải phương trình sử dụng phương pháp tách hạng tử rồi phân tích đa thức đưa 
- về dạng tích 
Trước hết giáo viên phải làm cho học sinh thấy rõ “ Giải phương trình tích là gì ? 
Và những dạng bài tập nào thì vận dụng được nó và vận dụng như thế nào 
Phân tích vế trái thành một tích ( thừa số ) là biến đổi vế trái thành một tích của các đa
 thức ; đơn thức khác của ẩn và vế phải bằng 0 
2.3.2: Nội dung và phương pháp thực hiện 
G/V ? : Một tích bằng 0 khi ? 
 Trong một tích nếu có một thừa số bằng 0 thì tích bằng ? 
Cần cho học sinh thấy rõ là : Một tích bằng 0 khi một trong các thừa số phải có một thừa số bằng 0 
Trong một tích nếu có một thừa số bằng 0 thì tích đó bằng 0 
Ví dụ : Giải phương trình : ( 2x – 3 ) ( x + 1 ) = 0 ( I ) 
Phương pháp giải 
Tính chất nêu trên của phép nhân có thể viết 
 ab = 0 a = 0 hoặc b = 0 ( với a ; b là các số ) 
Đối với phương trình ta cũng có : ( 2x – 3 ) ( x + 1 ) = 0 
 2x – 3 = 0 
 Hoặc x + 1 = 0 
Do đó để giải phương trình ( I ) ta phải giải hai phương trình 
 1/ 2x – 3 = 0 
 2/ x + 1 = 0 x = - 1 
Vậy phương trình đã cho có hai nghiệm : x = 1,5 và x = - 1 
Và ta viết tập hợp nghiệm của phương trình là : S = 
Giải phương trình như trên được gọi là giải phương trình tích 
Giáo viên đưa ra dạng phương trình tích tổng quát như sau 
GV? : Để giải phương trình tích : A(x) . A(x ) . .A(x ) = 0 ( II )
 thì ta cần giải những phương trình nào ? 
HS: Để giải phương trình ( II ) ta cần giải các phương trình sau 
 A( x ) = 0 ( 1 ) 
 A( x ) = 0 ( 2 ) 
 ..
 A ( x ) = 0 ( n )
Nghiệm của các phương trình ( 1 ) ; ( 2 ) .( n ) là nghiệm của phương trình ( II )
Với các giá trị của x thỏa mãn điều của phương trình ( II )
 SAU ĐÂY LÀ MỘT SỐ VÍ DỤ ÁP DỤNG 
I/ DẠNG PHƯƠNG TRÌNH TÍCH ĐƠN GIẢN 
VÍ DỤ 1: Giải phương trình 
 ( x + 1 ) ( x + 4 ) = ( 2 – x ) ( 2 + x )
Nhận xét : Hai tích không có nhân tử chung thi ta phải khai triển và thu gọn để tìm cách đưa về dạng tích , do đó để giải phương trình này ta cần thực hiện hai bước 
Bước 1 : Đưa phương trình đã cho về dạng phương trình tích bằng cách chuyển tất cả các hạng tử từ vế phải sang vế trái và đổi dấu các hạng tử đó ; vế phải bằng 0 ; rồi áp dụng phương pháp phân tích đa thức thành nhân tử để phân tích vế trái thành tích 
 Ta có : ( x + 1 ) ( x + 4 ) = ( 2 – x ) ( 2 + x ) 
 ( x + 1 ) ( x + 4 ) – ( 2 – x ) ( 2 + x ) = 0 
 x
Bước 2 : Giải phương trình tích vừa tìm được rồi kết luận nghiệm 
 x ( 2x + 5 ) = 0 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 2: Giải phương trình : 
 Tương tự ví dụ 1 ta thực hiện phép chuyển vế ta có : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 3 : Giải phương trình : 
 Đối với phương trình này giáo viên cần hướng dẫn học sinh biến đổi
 vế trái dựa vào hằng đẳng thức 
 Giải : Ta có : 
 Vậy nghiệm của phương trình là S = 
VÍ DỤ 4:
 Giải phương trình : 
Đối với phương trình này giáo viên cần hướng dẫn học sinh nhận ra được
 hằng đẳng thức bình phương của một tổng để áp dụng giải nhanh gọn việc 
nhân đa thức rồi mới phân tích thành nhân tử 
Ta xem ( x- 1 ) =A ; ( x + 2 ) = B phương trình có dạng ( A + B )= 0 
Giải : ta có 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 5 : Giải phương trình : 
 Đây là một phương trình tích có chứa căn thức bậc hai , Để 
 tránh cho học sinh có thể hiểu bài toán môt cách phức tạp vì phương trình 
 có chứa căn bậc hai nên giáo viên hướng dẫn học sinh vẫn thực hiện 
 cách giải thông thường . vì cũng được coi là các hệ số thông thường 
Giải : ta có 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
II/ DẠNG PHƯƠNG TRÌNH BIẾN ĐỔI ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP TÁCH HẠNG TỬ ĐỂ PHÂN TÍCH ĐƯA VỀ DẠNG PHƯƠNG TRÌNH TÍCH
VÍ DỤ 1 : Giải phương trình : 
 Đối với phương trình này thì học sinh có thể có các cách giải
 khác nhau chẳng hạn ở đây ta có thể tham khảo hai cách giải sau 
 Cách 1 : Ta có : 
 ( tách 3x = x + 2x ) 
 ( nhóm hạng tử )
 ( đặt nhân tử chung ) 
 ( đặt nhân tử chung )
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
CÁCH 2: Giải : Ta có 
 ( tách ) 
 ( đặt nhân tử chung )
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 2: 
Giai phương trình : đối với phương trình này đầu tiên chưa xuất hiện nhân tử chung ; cũng không ở dạng hằng đẳng thức nào cả 
Do vậy khi giải giáo viên cần lưu ý cho học sinh cần sử dụng phương pháp nào đã biết để phân tích vế trái thành tích ( gợi ý phương pháp tách hạng tử ) 
ở đây ta cần tách hạng tử : -19x = - 9x – 10x 
 Giải : Ta có : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
 VÍ DỤ 3 : Giải phương trình : 
 Đối với phương trình này ta tách hạng tử 5x = 6x – x 
 Giải : Ta có : 
Vậy nghiệm của phương trình là : 
VÍ DỤ 4 : Giải phương trình : 
 Đói với phương trình này bước đầu tiên ta phải biến đổi vế trái thành 
 tích bằng cách đặt nhân tử chung để biểu thức trong ngoặc đơn giản 
 hơn . sau đó dung phương pháp tách hạng tử để đưa về dạng tích 
Giải : Ta có : 
Vậy : nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 5: Giải phương trình : 
 Đói với phương trình này vế trái chưa xuất hiện nhân tử chung 
 Do đó ta cần biến đổi để đưa vế trái về dạng tích bằng cách 
 Tách hạng tử 9x = 4x + 5x 
Giải: Ta có : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 6: Giải phương trình : 
 Ta biến đổi vế trái của phương trình thành tích bằng cách tách hạng 
 Tử x = 3x – 2x sau đó nhóm các hạng tử và đặt nhân tử chung 
 Giải : Ta có : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 7: Giải phương trình : 
 Đối với phương trình này có nhiều cách giải khác nhau . sau đây là
 Một số cách giải 
Cách 1: Tách hạng tử -3x = -2x - x 
 Ta có : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
 Cách 2 : Tách hạng tử 2 = - 4 + 6 
 Ta có : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
Cách 3 : Biến đổi ; 
 Ta có : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
III/DẠNG BIẾN ĐỔI PHƯƠNG TRÌNH BẬC CAO ĐƯA VỀ DẠNG PHƯƠNG 
TRÌNH TÍCH
VÍ DỤ 1: Giải phương trình 
 Đây là phương trình bậc 4 ẩn x . để giải dạng phương trình này ta 
 cần đặt biến phụ sau khi tìm được giá tri của biến phụ ta lắp giá
 trị đó vào biểu thức lien quan ban đầu để tìm nghiệm 
 Ở đây ta đặt ta có cách giải sau 
Giải :Ta có : 
 Vì ta đặt 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 2: Giải phương trình : 
 Để giải phương trình này giáo viên cần hướng dẫn học sinh đặt ẩn phụ 
 là : Đặt nên ta có cách giải sau 
 Giải :Ta có : 
 ( tách 5a = 4a + a )
 ( nhóm và đặt NTC )
 Vì đặt 
 Điều này không thể xẩy ra vì với mọi giá trị của x vậy phương trình 
 đã cho vô nghiệm : tập hợp nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 3 : Giải phương trình : ta biến đổi vế trái bằng 
 cách đặt ẩn phụ để đưa về dạng tích 
 Giải : Ta có : 
Vì đặt Trường hợp này cũng không thể xẩy ra 
Vì với mọi giá trị của x . Vậy phương trình vô nghiệm 
 Tập hợp nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 4: Giải phương trình : 
 Đặt Ta có cách giải sau 
 Vì đặt 
 Và : Loại 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 5 : Giải phương trình : 
 Đặt nên ta có cách giải sau 
Vì đặt 
 Và : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
IV: DẠNG BIẾN ĐỔI CÁC PHƯƠNG TRÌNH CÓ CHỨA ẨN Ở MẪU VỀ
 DẠNG PHƯƠNG TRÌNH TÍCH
Đây là dạng phương trình mà khi giải ta cần phải tìm điều kiện xác định của phương trình 
Điều kiện xác định của phương trình là tìm giá trị của ẩn để mẫu thức khác không . Sau đây là một số ví dụ về dạng phương trình này 
 VÍ DỤ 1: Gi ải phương trình : ( I ) 
 Điều kiện xác định của phương trình là : 
 Giải : Ta có 
 ( I ) 
 Vì điều kiện xác định của phương trình là : và 
 Nên với x = 0 loại . Do đó nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 2: Giải phương trình : ( II ) ĐKXĐ: 
 Giải : Ta có :
 (II) 
 Quy đồng mẫu hai vế 
 ( Nhân hai vế với khử mẫu )
 Khai triển chuyển vế thu gọn ta được 
 ( tách -9x = - 4x – 5x )
 Vì x = 4 ; x = 5 Thuộc tập xác định của phương trình 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 3 : Giải phương trình : ( III) ĐKXĐ : 
 Giải : Ta có : 
 (III) 
 ( nhân hai vế với x – 2 và khử mẫu )
 (Loại vì x = 2 không thỏa mãn ĐKXĐ của phương trình 
 Vậy tập hợp nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 4 : Giải phương trình : ( IV ) ĐKXĐ : 
 ( IV ) 
 Vì 
 nên 
 Thỏa mãn điều kiện của bài toán 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
V: MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ PHƯƠNG TRÌNH TÍCH KHÁC 
Tùy theo mỗi dạng phương trình mà ta có thể có những cách biến đổi khác nhau 
Để đưa phương trình đã cho về dạng phương trình tích . Sau đây là một dạng phương trình đặc trưng 
Ví dụ I: Giải phương trình : 
Đây là một phương trình nếu áp dụng cách giải thong thường thì chúng ta sẽ gặp rất nhiều khó khăn . Do đó để giải được phương trình này ta sử dụng phương pháp sau 
Để biến đổi đưa phương trình đã cho về dạng phương trình tích đơn giản hơn 
Ta cộng thêm 2 vào hai vế của phương trình và biến đổi phương trình như sau 
 Vì : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 2 : Gi ải phương trình : 
 Cộng thêm 3 vào hai vế của phương trình ta được 
 Vì : 
Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 3: Giải phương trình : 
 Đối với phương trình này ta chuyển hạng tử -5 sang vế trái và tách 
 Thành 5 hạng tử . mỗi hạng tử là 1 đơn vị nên ta có cách giải sau 
 Vì : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 4 : Giải phương trình : 
 Để giải phương trình này giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh cộng 
 thêm 3 vào hai vế của phương trình và tách thành từng nhóm như sau 
 Vì : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
VÍ DỤ 5: Giải phương trình :
 Đối với phương trình này giáo viên hướng dẫn cho học sinh trừ hai vế đi 3 đơn vị 
 và tách ra từng phần và ta có cách giải sau 
 Giải : 
 Vì : 
 Vậy nghiệm của phương trình là : S = 
2.3.3 : Điều kiện thực hiện giải pháp ; biện pháp 
- Được sự góp ý bổ sung ; và sự sắp xếp thời gian của tổ chuyên môn tổ chức ngoại khóa 
- Thực hiện trong quá trình giảng dạy thông qua các tiết học trên lớp ; các tiết giải
 bài tập 
- biện pháp tổ chức thực hiện tập trung hoặc phân theo từng nhóm đối tượng học sinh 
2.3.4 : Mối quan hệ giữa các giải pháp biện pháp 
Với các phương pháp biến đổi như giải phương trình tích đơn giản ; phương pháp tách hạng tử ; phương pháp đặt ẩn phụ ; phương pháp quy đồng mẫu và khử mẫu ; phương pháp cộng vào hai vế ; nhóm rồi quy đồng đưa các hạng tử có tử giống nhau để đặt nhân tử chung đều có mục đích chung là đưa các phương trình đó về dạng phương trình tích 
2.3.5 : Kết quả khảo nghiệm giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu 
Trên đây là một số kinh nghiệm trong việc dạy học môn toán giải phương trình 
Được ứng dụng một số phương pháp biến đổi khác nhau trong quá trình giải để đưa về dạng phương trình tích . qua việc thực hiện kết quả đạt được là học sinh đã tiếp thu bài tốt hơn rất nhiều so với khi chưa thực hiện phương pháp này 
2.4 : Kết quả thu được qua khảo nghiệm ; giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu 
 kết quả trước và sau khi thực hiện kinh nghiệm dạy về phương trình tích được khảo sát như sau như sau 
Khi chưa thực hiện dạy về phương pháp giải phương trình tích 
Khảo sát 20 em kết quả đạt được như sau 
Lớp 
GIỎI
KHÁ 
TB
YẾU 
KÉM 
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
8C
0
0%
1
5%
10
50%
7
35%
2
10%
8D
0
0%
2
10%
9
45%
8
40%
1
5%

Kết quả sau khi đã thực hiện giảng dạy các phương pháp gải phương trình tích là 
LỚP 
Giỏi
KHÁ 
TB
YẾU 
KÉM 
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
8C
4
20%
5
25%
9
45%
2
10%
0
0%
8D
5
25%
4
20%
8
40%
3
15%
0
0%

III: PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
3.1: Kết luận 
Việc áp dụng các phương pháp biến đổi phương trình để đưa về dạng phương trình tích rất có hiệu quả . Làm cho học sinh thay đổi được tính tư duy ; sự nhận thức 
nhanh hơn ; nhìn nhận một vấn đề sâu rộng hơn ; chắc chắn hơn . học sinh đã biết phân tích biến đổi nhìn nhận bài toán bằng nhiều khía cạnh khác nhau . Kết quả khảo sát cao hơn nhiều so với khi chưa áp dụng phương pháp này 
Trong quá trình thực hiện bản thân tôi không thể tránh khỏi những khiếm khuyết 
thiếu sót .Tính lôgic của hệ thống các phương trình nên bản thân tôi rất mong được 
sự đóng góp ý kiến quý báu từ quý thầy cô giáo nói chung và quý thầy cô giáo bộ 
môn toán nói riêng .Nhất là các đồng chí trong tổ chuyên môn để bản thân tôi đúc 
rút được nhiều kinh nghiệm hơn trong quá trình dạy học nói chung và trong việc dạy 
học bộ môn toán nói riêng trong đó có việc dạy học giải phương trình tích . bản thân tôi 
xin chân thành cảm ơn . 
3.2 : Kiến nghị : - Cần tạo cho học sinh có nhiều quỹ thời gian hơn nữa để các em được tham dự các chuyên đề rút ra từ những kinh nghiệm như trên 
- Nhà trường cần tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất về kinh phí để thực hiện các chuyên đề có tính chất liên quan 
DUYỆT CỦA TỔ CHUYÊN MÔN G/V BỘ MÔN 
Nguyễn Thanh Cường Nguyễn Thanh Hiền 
Hội đồng thẩm định khoa học cấp trường 
Hội đồng thẩm định khoa học phòng giáo dục huyện krông bông 
.
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
TÊN SÁCH
TÁC GIẢ
NHÀ XUẤT BẢN
1
2
3
4
5
6
7 
Sách giáo khoa đại số 8 tập II
Sách hướng dẫn giáo viên đại số tập II
Sách bài tập đại số 8 tập II 
Ôn tập đại số 8 
Các bài toán hay đại số 8 
Các bài toán chọn lọc 
(Bồi dưỡng học sinh khá ; giỏi )
405 Bài tập đại số 8 
Phan Đức Chính 
Tôn Thân 
Nguyễn Huy Đoan 
Lê văn Hồng 
Vũ Hữu Bình 
Lê Đình Phi 
Nguyễn Ngọc Đạm 
Nguyễn Quang Hanh 
Ngô long hậu 
Nguyễn đức Tấn 
Phan Hoàng Ngân 
Nguyễn Anh Hoàng 
Nguyễn Đức Hòa 
Nhà xuất bản giáo dục 
Nhà xuất bản giáo dục 
Nhà xuất bản giáo dục 
Nhà xuất bản giáo dục 
Đại học quốc gia hà nội 
Nhà xuất bản đại học sư phạm hà nội 
Nhà xuất bản đại học quốc gia Thành phố
 Hồ Chí Minh