Sáng kiến kinh nghiệm Một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán ở trường THPT

tạo
Hoạt động chính
Thời gian

Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ
Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm. Các nhóm chọn đội trưởng, thư ký ghi chép.

Tuần 2
Hoạt động 2: Nghiên cứu kiến thức nền và chuẩn bị bản thiết kế sản phẩm để báo cáo
Giáo viên trình chiếu và cho học sinh xem một số mô hình trong toán học:
Loại hình đơn giản: Hình chóp tam giác, tứ diện đều, hình chóp tứ giác, hình lăng trụ tamgiác, lăng trụ tứ giác, hình hộp chữ nhật, hìnhlập phương
Loại hình phức tạp: Bát diện đều, 12 mặt đều, 20 mặt đều.

Tuần 3
Hoạt động 3: Xây dựng và báo cáo phương án
thiết kế sản phầm.

Tuần 4
Hoạt động 4: Chế tạo, thử nghiệm sản phẩm
Tuần 4

Hoạt động 5: Chế tạo sản phẩm hoàn chỉnh
Học sinh làm theo nhóm ở
nhà (Tuần 4)
Hoạt động 6: Triển lãm, giới thiệu sản phẩm
Tuần 5
Theo tiến trình trên, học sinh thực hiện yêu cầu theo hoạt động nhóm
Tổ chức cho học sinh chuẩn bị và trưng bày sản phẩm cùng lúc. Khi các nhóm sẵn sàng, giáo viên yêu cầu các nhóm cùng đồng thời trưng bày đèn lồng mô hình đa diện. Yêu cầu học sinh của từng nhóm trình bày, phân tích từng hoạt động, giá thành và kiểu dáng của đèn lồng mô hình đa diện.
Giáo viên và hội đồng giáo viên tham gia sẽ bình chọn kiểu dáng thiết kế. Song song với quá trình trên là theo dõi thiết kế khoa học, sự bền vững.
Giáo viên nhận xét và công bố kết quả chấm sản phẩm
Giáo viên đặt câu hỏi cho bài báo cáo để làm rõ cơ chế hoạt động của đèn lồng mô hình đa diện , giải thích các hiện tượng xảy ra khi thiết kế, khắc sâu kiến thức mới của chủ đề và các kiến thức liên quan.
Khuyến khích các nhóm nêu câu hỏi cho nhóm khác.
Giáo viên tổng kết chung về hoạt động của các nhóm; Hướng dẫn các nhóm cập nhật điểm học tập của nhóm. Giáo viên có thể nêu câu hỏi lấy thông tin phản hồi;
+ Các em đã học được những kiến thức và kỹ năng nào trong quá trình triển khai dự án này?
+ Điều gì làm em ấn tượng nhất, nhớ nhất khi triển khai dự án này?
Hình ảnh học sinh 12 A3 trình bày sản phẩm của nhóm mình
Ví dụ 2: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề “Hệ thức lượng trong tam giác và giải tam giác” theo hìnhthức cuộc thi
Tên cuộc thi: “Đo chiều cao cột cờ ở sân trường”
Mô tả chủ đề
Học sinh tìm hiểu và vận dụng kiến thức các hệ thức lượng trong tam giác, các công thức định lý cosin, sin và công thức diện tích tam giác, các hệ quả. Kiến thức vật lý liên quan
Học sinh thực địa thể hiện thực tế đo đạc thường gặp trong thực tế và đề xuất cách thực hiện
Nội dung bài hệ thức lượng trong tam giác và giải tam giác. Kiến thức về tam giác, công cụ đo lường.
Mục tiêu
Kiến thức
Biết sử dụng công thức định lý cosin và các hệ quả, công thức định lý sin, công thức diện tích tam giác.
Biết một số khó khăn khi đo đạc thực tế và biết tìm cách vận dụng để tìm các yếu tố liên quan
Biết tạo mô hình mô phỏng để sau này biết cách xử lý bài toán thực tế.
Biết sử dụng các dụng cụ đo đạc và vận dụng chế tạo các dụng cụ tương tự.
Kĩ năng
Hiểu và vận dụng định lý cosin, trong tính toán,giải bài tập .
Hiểu và vận dụng định lý sin để tính các cạnh,các góc, bán kính đường tròn ngoại tiếp tam giác.
Tính diện tích tam giác, bán kính đường tròn nội tiếp tam giác .
Hiểu bài toán thực tế và biết cách thực hiện nó.
Tìm hiểu khó khăn trong đo đạc và tìm cách tháo gỡ. tạo mô hình thực địa để bàn cách giải quyết
Phẩm chất
Nghiêm túc, chủ động, tích cực tham gia các hoạt động học;
Yêu thích sự khám phá, tìm tòi và vận dụng các kiến thức học được vào giải quyết nhiệm vụ được giao;
Có tinh thần trách nhiệm, hòa đồng, giúp đỡ nhau trong nhóm, lớp;
Có ý thức tuân thủ các tiêu chuẩn kĩ thuật và giữ gìn vệ sinh chung khi thực nghiệm.
Năng lực
Tìm hiểu khoa học, cụ thể về bài toán hệ thức lượng trong tam giác, tìm được ví dụ thực tế về giải tam giác.
Giải quyết được nhiệm vụ tạo thực địa mô hình đo đạc và nêu ý tưởng đo đạc một cách sáng tạo.
Hợp tác với các thành viên trong nhóm và phân công thực hiện.
Tự nghiên cứu kiến thức, lên kế hoạch thiết kế, chế tạo, thử nghiệm và đánh
giá.
Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Hoạt động chính
Thời gian
Hoạt động 1: Giao nhiệm vụ dự án. Các nhóm
chọn đội trưởng, thư ký ghi chép, chuẩn bị dụng cụ đo đạc.
Tuần 24
Hoạt động 2: Tiến hành trải nghiệm
Tuần 25
Hoạt động 3: Báo cáo kết quả họat động trải nghiệm sáng tạo, đánh giá, tổng kết cuộc thi
Tuần 25

Sau khi học sinh tiến hành hoạt động trải nghiệm xong giáo viên tổ chức cho học sinh chuẩn bị kết quả và dán lên bảng cùng lúc.
Yêu cầu học sinh của từng nhóm trình bày, phân tích từng hoạt động và nêu kiến thức Toán học đã vận dụng.
Giáo viên nhận xét và công bố kết quả , nhận xét đánh giá hoạt động của các tổ, rút kinh nghiệm cho hoạt động sau
Hình ảnh học sinh 10 A6 thực hành hoạt động trải nghiệm
. Hình thức 2: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tổ chức trò chơi
Ví dụ 1: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ đề: “Hàm số lũy thừa thừa, hàm số mũ, hàm số logarit” theo hình thức tổ chức trò chơi học tập
Mục tiêu
Về kiến thức: Học sinh nhớ lại và nắm vững được về các kiến thức sau:
Tính chất của luỹ thừa với số mũ thực
Tính chất của hàm số luỹ thừa
Tính chất của hàm số mũ và hàm số Lôgarit
Dạng và cách giải phương trình, bất pt mũ và logarit
Về kỹ năng
Giải thành thạo các bài toán về lũy thừa, hàm số lũy thừa
Giải thành thạo các bài toán về logarit, phương tình mũ phương trình loarit, bất phương tình mũ phương trình loarit.
Về phẩm chất:
Học sinh phát triển phẩm chất nhân ái, trung thực, có cách đánh giá đúng đắn khách quan đến bài làm của các bạn và các nhóm khác.
Về năng lực:
Năng lực chung: Thực hiện bài học này sẽ góp phần củng cố và hệ thống lại một số năng lực sau của học sinh:
Năng lực tự chủ và tự học: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, tìm kiếm các bài tập trên mạng internet
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để hoàn thành bài tập
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: vận dụng kiến thức về hàm số mũ và lũy thừa để giải quyết một số bài toán thực tế.
4.2 Năng lực Toán học
Nắm được cách tìm tập xác định hàm luỹ thừa và hàm Logarit
Vận dụng linh hoạt các công thức luỹ thừa, lôgarit
Giải các phương trình và bpt mũ và logarit một cách thành thạo
Thực hiện thành thạo các bài tập dạng trắc nghiệm
Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Giáo viên vào lớp - Ổn định lớp (1 phút)
Hoạt động 1: ( dự kiến 4 phút)
Giáo viên nêu mục tiêu kiến thức, các kỹ năng cần đạt của tiết học.
Giáo viên nhắc lại kiến thức bổ trợ cho tiết học.
Hoạt động 2: Giáo viên và học sinh tiến hành các chuẩn bị cho hoạt động nhóm kết hợp trò chơi ( dự kiến 5 phút)
Giáo viên chia học sinh thành 4 đội chơi (4 tổ, mỗi tổ cử 5 em tham gia đội chơi). Cử 2 em làm trọng tài. Số còn lại làm khán giả cổ vũ cho các đội chơi.
Yêu cầu học sinh đặt tên nhóm, cử nhóm trưởng, thư ký, báo cáo viên.
Giáo viên thông qua thể lệ trò chơi. Các nhóm sẳn sàng ... Hoạt động 3: Giáo viên tổ chức trò chơi (dự kiến 45 phút) Vòng 1: Khởi động (dự kiến 10 phút)
Có 4 gói câu hỏi, mỗi gói 5 câu, các nhóm tổ chức bốc thăm gói câu hỏi và trả lời.
Thời gian tối đa cho việc hoàn thành các câu trả lời của các nhóm là 7 phút.
Giáo viên trình chiếu và đọc câu hỏi, lần lượt từng nhóm sẽ thảo luận và nêu đáp án. Trọng tài thống kê số đáp án đúng từng nhóm. (Mỗi câu trả lời đúng được 10 điểm, sai các nhóm khác có thể trả lời. Trả lời đúng được 10 điểm, sai trừ 5 điểm, số lần trả lời 1 câu hỏi không vượt quá 3 lần)
Giáo viên giải thích, đưa ra kết quả đúng của các đáp án sai của các nhóm, nêu kết quả điểm vòng 1.
Vòng 2: Vượt chướng ngại vật (dự kiến 10 phút)
Phần này có 3 câu hỏi, điểm tối đa của mỗi câu hỏi là 10 điểm. Cả 4 đội sẽ tham gia trả lời lần lượt các câu hỏi, mỗi câu hỏi trong vòng 1 phút. Đội nào trả lời đúng và nhanh nhất được 10 điểm, đúng nhanh thứ hai được 8 điểm, đúng nhanh thứ ba được 6 điểm, đúng nhanh thứ tư được 5 điểm. Trả lời sai hoặc hết giờ không được tính điểm
Phần dành cho khán giả: (5 phút)
Vòng 3: Tăng tốc
Vòng này có hai bài tập, cả 4 đội cùng tham gia giải lần lượt các bài tập, thời gian cho mỗi bài là 4 phút. Đội nào làm đúng và nhanh nhất được 10 điểm, đúng nhanh thứ hai được 8 điểm, đúng nhanh thứ ba được 6 điểm, đúng nhanh thứ tư được 5 điểm, làm sai hoặchết giờ không được tính điểm
Vòng 4: Về đích (10 phút)
Vòng thi này gồm 7 câu hỏi được sắp xếp theo độ khó tăng dần.
Giáo viên lần lượt chiếu và đọc câu hỏi. Các đội trả lời. Mỗi câu trả lời đúng
được 10 điểm và có tối đa ba lần trả lời cho mỗi câu hỏi.Trả lời sai không bị trừ điểm. Đội nào có tín hiệu trả lời trước sẻ được ưu tiên trả lời. Mỗi đội có tối đa một lần trả lời.
Giáo viên có thể yêu cầu các đội giải thích đáp án (nếu cần).
Hoạt động 4: Giáo viên tổng kết nhận xét trao thưởng cho các đội chơi (5 phút)
Giáo viên tổng kết bài học, dặn dò học sinh chuẩn bị bài cho tiết tiếp theo.
2.3. Hình thức 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tham quan, dã ngoại
Ví dụ 1: Dạy học chủ đề Xác suất bằng hình thức tham quan, dã ngoại
Mục tiêu
Về kiến thức: Học sinh tiếp cận và từng bước hình thành được kiến thức về phép thử, biến cố, xác suất của biến cố.
Về kỹ năng.
- Vận dụng được kiến thức đã học vào việc gải bài toán về xác suất.
Về phẩm chất:
Học sinh phát triển phẩm chất nhân ái, trung thực, có cách đánh giá đúng đắn khách quan đến bài làm của các bạn và các nhóm khác.
Về năng lực:
Năng lực chung: Thực hiện hoạt động này sẽ góp phần phát triển một số năng lực sau của học sinh:
Năng lực tự chủ và tự học: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, tìm kiếm các bài tập trên mạng internet
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để hoàn thành bài tập
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: vận dụng kiến thức thực tiễn để xây dựng bài học.
4.2 Năng lực Toán học
Nắm được cách kiến thức về phép thử, biến cố, xác suất của biến cố
Vận dụng linh hoạt các công thức tính xác suất
Giải các bài tập xác suất một cách thành thạo
Thực hiện thành thạo các bài tập dạng trắc nghiệm
Tiến trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Hoạt động chính
Thời gian
Hoạt động 1: Chọn thời gian, địa điểm tham quan. Giao nhiệm vụ cho từng nhóm, cắt cử nhóm trưởng,
thư ký mỗi nhóm
Tuần 6
Hoạt động 2: Tiến hành trải nghiệm:
Tuần 7
Hoạt động 3: Báo cáo kết quả họat động trải nghiệm sáng tạo, đánh giá, tổng kết hoạt động
Tuần 7

Để tiến hành trải nghiệm, giáo viên tổ chức cho học sinh tham quan trường bắn của thị đội, tổ chức cho học sinh đến các địa điểm ghi số đề trên quốc lộ 8A.
Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát và trả lời các câu hỏi
Khi bắn viên đạn hay mũi tên vào bia thì có biết chính xác kết quả xẩy ra không? Có biết được tập hợp các kết quả có thể xẩy ra không?
Có nên chơi số đề không?
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức tham quan, dã ngoại đã cho học sinh thấy nhu cầu nhận thức vấn đề, làm cho học sinh thấy giá trị thực tiễn của tri thức toán học. Học sinh sẽ học hiệu quả nhất khi biết cái mình đang học, biết tác dụng của
kiến thức đó để làm gì và có thể ứng dụng nó vào thực tiễn như thế nào. Từ đây tạo động cơ, hứng thú học tập kiến thức mới cho học sinh.
Kết quả thực hiện các biện pháp
Sau khi sử dụng biện pháp “ Một số hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán ở trường THPT” t tôi nhận thấy có nhiều kết quả đáng khích lệ :
- Học sinh hăng say, hứng thú với bài học. Tiết học sinh động, không tạo cho học sinh tâm lý “phải học”. 100% học sinh được hỏi đồng ý là rất hứng thú với giờ học.
- Không chỉ tiếp nhận được những kiến thức cần thiết, học sinh còn nâng cao được các kỹ năng mềm như: Kỹ năng làm việc nhóm; Kỹ năng tự nghiên cứu và phân tích tài liệu; Kỹ năng thuyết trình trước đám đông và khả năng hùng biện Thể hiện ở kết quả đánh giá: 100% học sinh được hỏi đồng ý là nhận được nhiều kiến thức, kỹ nằng cần thiết từ bài học.
Sự tương tác giữa học sinh với giáo viên cũng được thực hiện thường xuyên hơn. Điều này thể hiện ở những việc như: Tiếp xúc, trao đổi trực tiếp; Tư vấn qua Email và điện thoại; Thảo luận trên lớpKết quả: hơn 97% học sinh được hỏi đồng ý với tiêu chí này.
Khả năng sử dụng công nghệ thông tin cũng được nâng cao ở mức độ đáng kể.
Năng lực tự học của học sinh được phát huy tích cực, học sinh tự giác nghiên cứu bài học, tự giác trao đổi thảo luận. 90% học sinh hoàn thành tốt nhiệm vụ về nhà.
Bên cạnh những thành công đạt được từ phía học sinh, việc ứng dụng biện pháp này còn giúp bản thân giáo viên phải luôn nỗ lực không ngừng trong việc nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm của mình.
Tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm ở lớp 12A3 và tiến hành kiểm tra 15 phút đề tài của mình ở hai lớp 12A1 và 12A3, hai lớp này có trình độ tương đương nhau và tôi thu được kết quả sau:
Lần kiểm tra
Lớp
Số bài
Yếu, kém (%)
TB (%)
Khá (%)
Giỏi (%)
1
12A3
40
2
24
48
26
12A1
40
13
49
27
11
2
12A3
40
0
25
45
30
12A1
40
8
38
36
18

Tổng
hợp
12A3
80
1
24.5
46.5
28
12A1
80
10,5
43.5
31.5
14.5
Qua bảng cho thấy, tỉ lệ % điểm khá, giỏi ở lớp 12A3 luôn có tỉ lệ cao hơn lớp 12A1, đặc biệt là tỉ lệ % điểm giỏi.
Việc sử dụng biện pháp giảng dạy tổ chức hoạt động trải nghiệm nên được thực hiện một cách linh hoạt, hợp lý, không phải mọi nội dung của bài học đều có thể thực hiện được mà người giáo viên phải biết chọn lọc nội dung phù hợp bên cạnh đó còn phải quan tâm đến yếu tố kinh tế, thời gian, địa điểm.
D . Kết luận
Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, giáo dục Toán học có mục tiêu hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và năng lực toán học, phát triển kiến thức, kĩ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh trải nghiệm, áp dụng toán học vào thực tiễn. Giáo dục toán học tạo dựng sự kết nối giữa các ý tưởng toán học, giữa toán học với các môn học khác và giữa toán học với đời sống thực tiễn. Giáo dục toán học được thực hiện ở nhiều môn học và cả hoạt động trải nghiệm. Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo hướng tới giáo dục toán học ở bậc THPT nhằm phát triển năng lực và các phẩm chất cho học sinh cần phong phú, đa dạng về hình thức, phù hợp với mục đích, nội dung dạy học, đúng chủ đề và phù hợp với tâm sinh lý của học sinh. Đảm bảo học sinh là chủ thể tích cực của sự trải nghiệm sáng tạo, đích hướng tới là sự vận dụng tri thức khoa học vào thực tế và phát triển sáng tạo qua trải nghiệm của học sinh
Dựa trên việc nghiên cứu các cơ sở lí luận về áp dụng một số hoạt động trải nghiệm vào dạy học môn toán, chúng tôi khẳng định rằng đây là các hoạt động dạy học hiện đại, phù hợp với sự phát triễn của xã hội. Giúp học sinh hoàn thiện nhân cách, rèn luyện các kỹ năng như tự học, nghiên cứu, phân tích, xữ lý số liệu,...khuyến khích học sinh áp dụng những kiến thức đã học trong nhà trường vào giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn.
Việc ứng dụng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo vào dạy học một số chủ đề môn Toán THPT với các hình thức như: Hội thi/cuộc thi, Câu lạc bộ, trò chơi, diễn đàn, tham quan, dã ngoại ... sẽ phát huy được khả năng sáng tạo, tự lực học tập của học sinh, qua đó tạo cho các em niềm say mê, hứng thú trong học tập toán học.