Sáng kiến kinh nghiệm Một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động nhằm phát huy năng lực của học sinh thông qua dạy học môn Toán

 học sinh đọc bài trước ở nhà và liên hệ kiến thức bài học 
với môn học khác, cụ thể là môn Vật lý 
- Giáo viên chọn một học sinh tiến hành hoạt động khởi động cho bài học mới 
và yêu cầu học sinh này chuẩn bị trước ở nhà bài thuyết trình hoạt động khởi động 
bằng trình chiếu powerpoint khoảng 5 -7 phút. 
* Sản phẩm: Sản phẩm trình bày của học sinh 
 Sau khi tiến hành dạy, tôi thu được sản phẩm của học sinh như sau: 
- Đường link bản trình chiếu Powerpoint của học sinh: 
https://docs.google.com/presentation/d/1dr6aVj9jLxNnVg4VnXlRP71W8dJp
wMCY/edit?usp=sharing&ouid=113377390433162400153&rtpof=true&sd=true 
- Bài trình bày của học sinh: Như các bạn đã biết: Khi di chuyển một vật như: 
khi kéo, khi cẩu, khi nâng một vật,.. thì cần một lực, lực này tác động lên vật tại 
một điểm O và làm cho vật đó di chuyển một quãng đường 'S OO= sẽ sinh ra một 
công. Công do lực sinh ra được tính theo công thức . .cosA F S = . Trong toán học 
công thức trên được viết ( ). ' .cos , 'A F OO F OO= . Công thức này được gọi là tích 
vô hướng của hai vectơ F và 'OO . Vậy theo các bạn, thế nào là tích vô hướng của 
hai vectơ? 
- Một số hình ảnh cắt ra từ bài trình chiếu powerpoint của học sinh: 
46 
- Một số hình ảnh cắt ra từ video tiến hành hoạt động khởi động của học sinh: 
* Tổ chức thực hiện: 
Chuyển giao - Giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị bài ở nhà 
và tìm mối liên hệ giữa kiến thức bài học với kiến 
thức Vật lý đã học. 
- Giáo viên gọi một học sinh lên tiến hành hoạt 
động khởi động. 
- Giáo viên yêu cầu các học sinh còn lại theo dõi 
và trả lời các câu hỏi của bạn, nhận xét, đánh giá 
(nếu có). 
47 
Thực hiện - Học sinh chuẩn bị bài ở nhà, tìm kiến thức liên 
quan đến môn Vật lý. 
- Học sinh suy nghĩ độc lập, theo dõi bài thuyết 
trình của bạn, quan sát và trả lời các câu hỏi. 
Báo cáo thảo luận - Giáo viên gọi một học sinh tiến hành hoạt động 
khởi động cho bài học mới (khoảng 5 -7 phút) 
- Học sinh vừa trình chiếu powerpoint vừa thuyết 
trình và đặt câu hỏi cho các bạn trong lớp trả lời 
- Các học sinh khác trả lời, phản biện và góp ý 
kiến (nếu có). 
Đánh giá, nhận xét, tổng hợp - Giáo viên nhận xét thái độ làm việc, phương án 
trả lời của học sinh, ghi nhận và tuyên dương học 
sinh. 
- Giáo viên động viên học sinh còn lại tích cực 
hơn, cố gắng hơn trong các hoạt động tiếp theo. 
- Giáo viên giải thích các vấn đề mà học sinh 
chưa giải quyết được và chốt kiến thức 
- Giáo viên dẫn dắt vào hoạt động hình thành 
kiến thức. 
3.4. Video thuyết trình hoạt động khởi động của học sinh và một số tranh ảnh 
hoạt động của các nhóm. 
- Một số hình ảnh hoạt động của nhóm học sinh được minh hoạ trong phụ lục 4. 
- Hoạt động khởi động do học sinh tiến hành được minh hoạ trong đĩa DVD. 
- Link video: 
https://drive.google.com/file/d/1cLaWQd8sWCo0_CJqu6ZsyOVBXUzC21VH/vie
w?usp=sharing 
4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 
- Đề tài được áp dụng trong năm học 2020-2021 ở một số lớp 10 và năm học 
2021-2022 ở một số lớp 11 tại trường tôi dạy. Đề tài được đánh giá là có hiệu quả 
cao. 
- Trong quá trình áp dụng của bản thân và đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy 
học sinh học tập hào hứng, hứng thú hơn. Điều này được giải thích là do học sinh 
được chủ động tham gia vào quá trình tìm kiếm tri thức thay vì tiếp nhận kiến thức 
một cách thụ động. Các em được giải toả áp lực tâm lý kiểm tra bài cũ, được mạnh 
dạn bày tỏ suy nghĩ của mình. Việc lĩnh hội tri thức của các em có tính hiệu quả 
cao, tạo sự hào hứng, thoải mái, khắc phục được sự tẻ nhạt, tâm lý nặng nề khi học, 
48 
kích thích tính ham hiểu biết, tìm tòi của học sinh. Đặc biệt, học sinh thấy được sự 
bình đẳng giữa cô và trò, giữa trò và trò trong quá trình khám phá, sáng tạo, hình 
thành và phát huy năng lực bản thân. 
- Đồng thời, qua từng tiết dạy thực nghiệm, tôi cũng nhận thấy năng lực giải 
quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực mô hình hoá toán học, kỹ năng thực hành 
của học sinh được nâng lên một cách rõ rệt. 
- Năm học 2021-2022 tôi chọn và áp dụng đề tài đối với đối tượng học sinh 
của trường tôi. Cụ thể, tôi chọn 3 lớp thực nghiệm là lớp 11A4, 11A5 và 11A6 
(trong đó 11A5 là lớp có học lực tốt hơn) và 3 lớp đối chứng là lớp 11A2, 11A11 và 
11A12 (trong đó 11A2 là lớp có học lực tốt hơn). Các lớp này có số lượng học sinh, 
chất lượng học tương đương nhau. 
Để khảo sát, mỗi lớp tôi ra 03 bài kiểm tra trắc nghiệm và tự luận (trong mỗi 
bài đều có ít nhất hai bài toán thực tế), tôi thu được kết quả như sau: 
Bảng 1: So sánh kết quả thực nghiệm và đối chứng 
 Lớp 
Tiêu chí 
Lớp thực nghiệm 
(tổng số học sinh: 127 
em) 
Lớp đối chứng 
(tổng số học sinh: 123 
em) 
Điểm < 3 0% 4.88% 
Điểm từ 3 đến < 5 3.15% 10.57% 
Điểm từ 5 đến <8 51.18% 57.72% 
Điểm từ 8 đến 10 45.67% 26.83% 
Qua bảng kết quả thực nghiệm cho thấy việc áp dụng đã đem lại kết quả cao, 
nhất là đối với học sinh có học lực khá, giỏi. 
49 
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
1. KẾT LUẬN: 
 Với kết quả thu được, bước đầu cho phép tôi kết luận rằng: 
- Việc tổ chức hoạt động khởi động theo các hình thức trên có ý nghĩa quan 
trọng trong việc phát triển năng lực giải quyết, năng lực hợp tác, năng lực giao 
tiếp, cho học sinh. Giúp các em có cơ hội học tập nhóm nhiều hơn, tự tin hơn, 
hăng hái hơn, tích cực hơn trong việc trình bày, trao đổi ý kiến và đưa ra quan 
điểm của cá nhân đồng thời phát huy được năng lực bản thân. Giúp học sinh áp 
dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vào giải quyết một 
số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. 
- Qua việc tổ chức dạy học hoạt động khởi động ở một số bài dạy môn Toán 
lớp 11 theo các hình thức trên cho thấy việc dạy hoạt động khởi động là cần thiết, 
có hiệu quả, đem lại hứng thú cho học sinh trong suốt tiết học và có tính khả thi. 
- Đồng thời qua việc tổ chức dạy hoạt động khởi động theo các hình thức này 
đã giúp tôi khám phá được những khả năng vốn có của học sinh như: khả năng 
thuyết trình của mỗi học sinh, khả năng lôi kéo, dẫn dắt các bạn cùng tham gia vào 
bài học, khả năng liên hệ thực tế,... và sự khéo léo, sự hiểu biết của học sinh về các 
kiến thức trong thực tế, sự vận dụng các kiến thức đó cùng với kiến thức các môn 
học khác (như môn Vật lý) để giải thích được các vấn đề thực tế. 
Và tôi thiết nghĩ, nếu chúng ta tổ chức được những tiết học như thế này thì 
chúng ta sẽ giúp học sinh phát triển được những khả năng vốn có của mình. 
2. KIẾN NGHỊ: 
- Kết quả thực nghiệm đã chứng minh việc áp dụng đề tài vào dạy học sẽ cho 
kết quả cao, do đó có thể mở rộng áp dụng đề tài trong các trường THPT. 
- Đề tài này được viết xuất phát từ thực tế giảng dạy và đúc rút kinh nghiệm 
của bản thân trong hai năm học 2020-2021 và năm học 2021-2022, cùng với mong 
muốn tạo sự hứng thú cho học sinh, giúp học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo hơn 
trong quá trình học tập và phát huy năng lực của bản thân. Tuy nhiên, để làm được 
như vậy đòi hỏi sự công phu của mỗi thầy, cô giáo, sự tận tâm, nỗ lực, sự đầu tư 
thời gian, của mỗi giáo viên. 
- Mặc dù đã có nhiều cố gắng song chắc hẳn đề tài vẫn còn nhiều hạn chế, rất 
kính mong được sự góp ý kiến, phê bình của các đồng nghiệp để đề tài được hoàn 
thiện hơn và thực sự bổ ích, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học. 
Tôi xin chân thành cảm ơn! 
50 
TÀI LIỆU THAM KHẢO. 
1. Đỗ Đức Thái, Đỗ Tiến Đạt, Phạm Xuân Chung, Nguyễn Sơn Hà, Phạm Sỹ 
Nam, Vũ Đình Phượng, Nguyễn Thị Kim Sơn, Vũ Phương Thuý, Trần Quang 
Vinh (2020), Dạy học phát triển năng lực môn Toán THPT, NXB Đại học sư 
phạm. 
2. Annie Bessot, Claude Comiti, Francoise Richard (1997), Nhập môn Didactic 
Toán (Nguyễn Văn Bàng dịch ), Đại học Huế. 
3. Nguyễn Bá Kim, Vũ Dương Thụy (2000), Phương pháp dạy học môn Toán, 
tập 1, NXB Giáo dục. 
4. Nguyễn Bá Kim, Vũ Dương Thụy, Đinh Nho Chương, Nguyễn Mạnh Cảng, 
Nguyễn Văn Thường (1994), Phương pháp dạy học môn Toán, tập 2, NXB Giáo 
dục. 
5. Nguyễn Bá Kim (2002), Phương pháp dạy học môn Toán, NXB Đại học sư 
phạm. 
6. Đào Tam, Lê Hiển Dương (2009), Tiếp cận các phương pháp dạy học 
không truyền thống trong dạy học Toán ở Đại học và trường phổ thông, NXB Đại 
học sư phạm. 
7. Đào Tam, Trần Trung (2010), Tổ chức các hoạt động nhận thức trong dạy 
học môn Toán ở trường THPT, NXB Đại học sư phạm. 
8. Geoffrey Petty, Dạy học ngày nay, NXB Stanley Thornes (bản dịch tiếng 
việt). 
9. Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà 
trường, NXB Đại học sư phạm. 
10. Nguyễn Bá Kim (1999), “Về định hướng đổi mới phương pháp dạy học”, 
Nghiên cứu giáo dục, Số chuyên đề quí 1. 
11. Sách giáo khoa Đại số 10, 11 (cơ bản và nâng cao), NXB Giáo dục. 
12. Sách giáo khoa Hình học 10, 11 (cơ bản và nâng cao), NXB Giáo dục. 
13.  
14. Phần mềm bản đồ tư duy Mindmap và các tài liệu liên quan trên mạng 
Internet 
15. Một số tài liệu về dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh 
trên mạng Internet. 
 Phụ lục 1 
PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN CỦA GIÁO VIÊN 
Kính thưa quý Thầy/Cô, hiện nay tôi đang thực hiện đề tài sáng kiến kinh 
nghiệm: “ Một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động”. Nhằm khảo sát và 
tham khảo ý kiến có nội dung liên quan đến đề tài, mọi ý kiến, nhận xét của quý 
Thầy/Cô sẽ là nguồn tư liệu vô cùng quan trọng giúp tôi thiết kế và tổ chức dạy 
học một số hoạt động khởi động bài học có hiệu quả, từ đó nâng cao được chất 
lượng giảng dạy và góp phần vào sự thành công của đề tài. Rất mong quý 
Thầy/Cô giúp đỡ. 
I. THÔNG TIN CÁ NHÂN 
Họ và tên: (Có thể ghi hoặc không).. 
Giới tính: Nam Nữ 
Trình độ đào tạo:.. 
Nơi công tác:. 
Số năm giảng dạy:.. 
II. CÁC VẤN ĐỀ THAM KHẢO Ý KIẾN 
Quý Thầy/Cô đánh dấu chéo (x) vào ô tương ứng với lựa chọn của mình 
1. Thầy/ Cô có thực hiện hoạt động khởi động không? 
A. Có 
B. Không 
2. Theo Thầy/Cô cơ sở tiến hành khởi động là gì? 
A. Xuất phát từ nội dung 
B. Từ các nội dung liên quan đến bài học 
C. Từ nội dung liên quan đến tên bài học 
D. Từ nguồn khác 
3. Theo Thầy/Cô mục tiêu của khởi động là gì? 
A. Kiểm tra và thống kê kiến thức của học sinh 
B. Tạo hứng thú cho học sinh 
C. Tạo ra “tình huống có vấn đề” để vào bài 
 4. Hình thức khởi động mà Thầy/Cô thường dùng? 
A. Tổ chức thành hoạt động 
B. Dẫn dắt 
C. Hình thức khác 
5. Khi tổ chức dạy học người thực hiện hoạt động khởi động là ai? 
A. Giáo viên 
B. Học sinh 
C. Giáo viên và học sinh 
6. Mức độ thu hút học sinh của khởi động? 
A. Mức độ cao 
B. Mức độ trung bình 
C. Mức độ thấp 
7. Hiệu quả của khởi động? 
A. Hiệu quả cao 
B. Hiệu quả trung bình 
C. Hiệu quả thấp 
Trân trọng cảm ơn quý Thầy/Cô! 
 Phụ lục 2 
PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN HỌC SINH 
Các em học sinh thân mến! 
- Theo từ điển Tiếng Việt, Khởi động được hiểu là “thực hiện những động 
tác nhẹ trước khi bắt đầu”. 
- Khởi động bài học là hoạt động giúp đưa học sinh vào một khung học 
tập. Đây là hoạt động đầu tiên trong tiến trình dạy học. Tuy chỉ chiếm một vài 
phút đầu nhưng khởi động giúp các em huy động những kiến thức, kỹ năng, kinh 
nghiệm của bản thân về các vấn đề có liên quan đến bài học mới. Vì vậy, khởi 
động có vai trò rất lớn giúp tiết học thành công. 
Phiếu điều tra này nhằm đánh giá mức độ cần thiết của hoạt động khởi 
động trong một tiết học. Vì vậy, sự đóng góp ý kiến nghiêm túc của các em là 
căn cứ thiết thực giúp cho nội dung đề tài mang tính khách quan và có ý nghĩa 
thực tế. 
Mong các em vui lòng cho biết ý kiến, quan điểm của mình về một số vấn 
đề dưới đây bằng cách điền dấu (x) vào ô lựa chọn (Câu lựa chọn của các em 
chỉ sử dụng vào mục đích nghiên cứu). 
I. THÔNG TIN CÁ NHÂN 
Họ và tên: (Có thể ghi hoặc không).. 
Giới tính: Nam Nữ 
Trường:..Lớp:. 
II. CÁC VẤN ĐỀ THAM KHẢO Ý KIẾN 
Các em đánh dấu chéo (x) vào ô tương ứng với lựa chọn của mình 
1. Em có học bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp không? 
A. Thường xuyên B. Thỉnh thoảng C. Chưa bao giờ 
2. Em có quan tâm đến khởi động tiết học không? 
A. Mức độ cao B. Mức độ trung bình C. Mức độ thấp 
3. Khởi động có giúp em định hướng được kiến thức mới cần tìm hiểu 
không? 
A. Định hướng tốt 
B. Chưa rõ ràng 
C. Không định hướng được 
4. Em có chủ động tìm hiểu kiến thức để giải quyết vấn đề đặt ra trong 
khởi động không? 
A. Có B. Không 
5. Nếu khởi động tạo cho em sự tò mò, em có muốn tìm hiểu bài học để 
giải đáp vấn đề không? 
A. Có B. Không 
 Chân thành cảm ơn các em! 
 Phụ lục 3 
MỘT SỐ TRÌNH CHIẾU HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG BẰNG TRÒ CHƠI 
 Phụ lục 4 
 MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NHÓM HỌC SINH 
 MỤC LỤC 
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
1 
2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
3. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI 
4. ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI 
2 
PHẦN II: NỘI DUNG 
1. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN 
1.1. Cơ sở khoa học: 
1.1.1. Quan niệm về hoạt động khởi động 
1.1.2. Vai trò của hoạt động khởi động trong tiến trình dạy học 
4 
1.1.3. Những yêu cầu của hoạt động khởi động đối với dạy học 
theo hướng phát triển năng lực học sinh 
5 
1.2. Cơ sở thực tiễn: 6 
2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ 
2.1. Thực trạng chung 
2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong giờ học 
môn Toán ở trường THPT hiện nay 
2.2.1. Mục đích khảo sát 
7 
2.2.2. Nội dung khảo sát 
2.2.2.1. Khảo sát giáo viên về thực trạng tổ chức hoạt động khởi 
động trong dạy học môn Toán 
8 
2.2.2.2. Khảo sát học sinh về thực trạng tổ chức hoạt động khởi 
động trong dạy học môn Toán 
3. THIẾT KẾ MỘT SỐ HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT 
ĐỘNG KHỞI ĐỘNG NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC HỌC 
SINH THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN TOÁN 
3.1. Một số hình thức và phương thức sử dụng cho hoạt động 
khởi động 
9 
3.1.1. Khởi động tiết học dưới dạng trò chơi 10 
3.1.2. Khởi động tiết học bằng sơ đồ tư duy 
3.1.3. Khởi động tiết học bằng các bài tập hay câu hỏi tình 
huống 
11 
3.1.4. Khởi động tiết học bằng mô hình thực tế, bằng kiến thức 
liên quan đến các môn học khác hoặc trình chiếu các tranh ảnh 
có liên quan đến bài học. 
12 
 3.2. Một số lưu ý khi thực hiện hoạt động khởi động. 
3.2.1. Xác định mục tiêu khởi động 
3.2.2. Kỹ thuật cơ bản khi xây dựng hoạt động khởi động 
13 
3.3. Thiết kế một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động 
nhằm phát huy năng lực học sinh thông qua dạy học môn 
Toán. 
3.3.1. Một số ví dụ về khởi động tiết học dưới dạng trò chơi 
14 
3.3.2. Một số ví dụ về khởi động tiết học bằng sơ đồ tư duy 24 
3.3.3. Một số ví dụ về khởi động tiết học bằng các bài tập hay câu 
hỏi tình huống 
31 
3.3.4. Một số ví dụ về khởi động tiết học bằng mô hình thực tế, 
bằng kiến thức liên quan đến các môn học khác hoặc trình chiếu 
các tranh ảnh có liên quan đến bài học 
39 
3.4. Video thuyết trình hoạt động khởi động của học sinh và 
một số tranh ảnh hoạt động của các nhóm. 
4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 
46 
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
1. KẾT LUẬN: 
2. KIẾN NGHỊ: 
48 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 49