Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải toán tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5

ải là cách thức truyền thụ kiến thức, cách giải toán đơn thuần mà là phương tiện để tổ chức hoạt động nhận thức tích cực, độc lập và giáo dục phong cách làm việc một cách khoa học, hiệu quả.
 Từ đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học là dễ nhớ nhưng mau quyên, sự tập trung chú ý trong giờ học chưa cao, trí nhớ chưa bền vững thích học nhưng chóng quyên, học sinh trở nên chán học môn toán. Vì vậy, giáo viên phai làm thế nào để khắc sâu kiến thức cho học sinh, tạo sự hứng thú cho học sinh khi học môn toán, từ đó học sinh chủ động tích cực trong việc chiếm lĩnh tri thức.
 Hiện nay, toàn Ngành giáo dục nói chung và giáo dục Tiểu học nói riêng đang thực hiện yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, làm cho hoạt động dạy học trên lớp “nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu quả”. Để đạt được yêu cầu đó, giáo viên phải có phương pháp và hình thức dạy học để vừa nâng cao hiệu quả cho học sinh, vừa phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi tiểu học và trình độ nhận thức của học sinh, để đáp ứng với công cuộc đổi mới của đất nước nói chung và của Ngành giáo dục Tiểu học nói riêng.
Trong chương trình toán lớp 5, mảng kiến thức về “Tỉ số phần trăm” và “ giải toán về tỉ số phần trăm” là một mảng kiến thức hoàn toàn mới và hết sức quan trọng trong chương trình toán tiểu học. Nó là cơ sở cho việc học chương trình các lớp trên cũng như áp dụng kiến thức vào cuộc sống. Thực tế tại lớp học của tôi, tôi thấy giải toán về tỉ số phần trăm chưa đạt kết quả cao. Nguyên nhân do các em còn mải chơi, chưa tích cực tìm hiểu bài, chưa nhận biết được dạng toán. Mặt khác đôi lúc phương pháp dạy học của giáo viên còn mang tính chất truyền thống, chưa linh hoạt trong việc vận dụng các hình thức và phương pháp dạy học.
 	 Từ những suy nghĩ, trăn trở nêu trên, tôi mạnh dạn quyết định chọn đề tài : “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải toán tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5” làm đề tài trình bày trong hội thi ngày hôm nay, nhằm tìm ra những giải pháp thiết thực nhất để giúp giáo viên và học sinh nâng cao chất lượng dạy và học về tỉ số phần trăm ở môn toán lớp 5. 
 * Khó khăn 
 Kĩ năng đọc đề, phân tích đề của HS còn hạn chế.
 Kĩ năng nhận dạng toán, nắm các bước giải trong từng dạng toán còn lúng túng.
 Chưa biết lập kế hoạch giải bài toán.
 Khả năng phân tích, tổng hợp, khái quát hoá vấn đề còn nhiều hạn chế.
 Kĩ năng đặt lời giải, kĩ năng tính toán của học sinh còn gặp nhiều khó khăn.
 Học sinh chưa được luyện tập thường xuyên, nên thường nhầm lẫn giữa các dạng toán.
 Đa số giải toán có lời văn thường tập trung ở các đối tượng học sinh khá giỏi nên thói quen của các đối tượng học sinh trung bình và yếu là bỏ qua các bài toán giải hoặc làm cho có, không có động não suy nghĨ.Từ thói quen lười suy nghĩ dẫn đến hiệu quả thấp.
 Qua thực tế giảng dạy ở khối lớp 5, tôi nhận thấy việc học sinh học toán và giải toán có lời văn đạt chất lượng chưa cao. Học sinh còn lúng túng trong việc xác định và tóm tắt đề toán, đặt lời giải chưa sát với yêu cầu của đề
 Chính vì vậy, tôi chọn đề tài : Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải toán tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5” với mong muốn đưa ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học toán lớp 5 .
 * Điểm mới của đề tài 
 Đề tài lần đầu tiên đưa ra thực trạng đồng thời đề xuất ba biện pháp vận dụng nhiều hình thức hoạt động vào việc học Toán, giúp học sinh bộc lộ được khả năng, phát huy tính tích cực và hứng thú hơn trong học tập.
 Thông qua các tiết dự giờ, thao giảng, toàn diện, thực tập, triển khai chuyên đề để có thể quan sát trực tiếp, xác định được năng lực học sinh qua đó biết được khả năng tiếp thu bài, vận dụng kiến thức vào việc học Toán để tìm ra phương pháp dạy phù hợp.
 Kiểm tra, đánh giá phương pháp dạy của mình có hiệu quả như thế nào thông qua quá trình học tập và các bài kiểm tra của học sinh trong năm học 2020-2021.
Thảo luận trao đổi ý kiến với đồng nghiệp để khắc phục những nhược điểm từ đó đúc kết cho bản thân một số kinh nghiệm cần thiết trong việc dạy.
 1.2. Phạm vi áp dụng đề tài
	 Đề tài này áp dụng dạy học chủ yếu về kĩ năng giải toán tỉ số phần trăm ở lớp 5 trường tiểu học.
 Đề tài được nghiên cứu trong phạm vi tại trường Tiểu học và qua những lần thực tế cũng như kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, đồng thời trong quá trình lên lớp tôi thấy đạt được hiệu quả cao trong suốt năm học 2020 - 2021. Đề tài sẽ được áp dụng rộng trong những năm học sau. 
	2. Nội dung giải pháp
	2.1. Thực trạng
	Là giáo viên giảng dạy ở khối lớp 5, tôi nhận giải toán về tỉ số phần trăm là nội dung kiến thức khó, vướng mắc đối với cả GV và HS. Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy ở trường, HS rất ngại phải giải những bài toán có liên quan đến tỉ số phần trăm. Để xác định rõ thực trạng trên tôi đã khảo sát kết quả bài làm kiểm tra môn toán cuối học kì I cuả HS lớp 5B, năm học 2020-1021, kết quả như sau:
Bảng 1: Thống kê bài kiểm tra Toán cuối học kì I của lớp 5B,
năm học 2020-2021 (26HS); Các câu liên quan đến tỉ số %
SS
Điểm 9-10
Điểm 7-8
Điểm 5-6
Điểm 3-4
Điểm 0-2
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%

































 Dựa trên kết quả khảo sát, tôi thấy tỉ lệ HS làm bài đạt Hoàn thành tốt chỉ chiếm ..%, số HS làm bài Chưa hoàn thành còn chiếm tỉ lệ khá cao .%. 
	2.2. Nguyên nhân của thực trạng
	- Học sinh chưa phân biệt được 3 dạng toán về tỉ số phần trăm
	- Phương pháp giảng dạy dạng toán về tỉ số phần trăm của tôi chưa thật sự hiệu quả.
	2.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải toán tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5
	2.3.1. Giải pháp 1: Giáo viên cần giúp học sinh phân biệt được 3 dạng toán và cách giải của từng dạng toán; đồng thời mở rộng thêm một số dạng toán khác liên quan đến tỉ số phần trăm. 
	Dạng thứ nhất: Tìm tỉ số phần trăm của hai số.
 	 * Cách nhận biết: Bài toán cho 2 số bất kì, yêu cầu ta tìm tỉ số phần trăm của 2 số đó (đơn vị nhận được viết dưới dạng %)
 	* Cách giải:
 	 - Muốn tìm tỉ số phần trăm của hai số ta làm như sau: 
 	 Bước 1: Ta tìm thương của hai số đó.
 	Bước 2: Ta Nhân thương đó với 100 (chuyển dấu phẩy sang bên phải hai chữ số) rồi viết thêm kí hiệu % vào bên phải số vừa tìm được.
	VD: Tìm tỉ số phần trăm của 5 và 20
	Tỉ số phần trăm của 5 và 20 là:
 5: 20 = 0,25 = 25%
 Hay 5: 20 x 100 = 25%
	 Đáp số: 25%
	Dạng thứ hai: Tìm số phần trăm của một số.
 	* Cách nhận biết:
	- Cho biết tổng số 
	- Cho biết phần trăm của thành phần (chính là cái chưa biết)
	- Tìm thành phần 
 	* Cách làm dạng toán này như sau:
 	Muốn tìm thành phần ta lấy tổng số chia cho 100 rồi nhân với phần trăm của thành phần hoặc lấy tổng số nhân với phần trăm của thành phần rồi chia cho 100.
	VD: Lãi suất tiết kiệm gửi ngân hàng một tháng là 0,5%. Một người gửi tiết kiệm 10 000 000 đồng. Hỏi sau một tháng số tiền lãi là bao nhiêu?
 Bài giải:
 Số tiền lãi sau 1 tháng của người đó là:
10 000 000 : 100 x 0,5 = 50 000 (đồng)
Hoặc 10 000 000 x 0,5 : 100 = 50 000 (đồng)
 Đáp số:50 000 đồng
	Dạng 3: Tìm một số khi biết một số phần trăm của nó
	*Cách nhận biết là:
	- Cho thành phần (cái đã biết)
 - Cho phần trăm của thành phần (phần trăm của cái đã biết)
 	- Tìm tổng số (đơn vị nhận được là một đơn vị cụ thể ứng với đề bài và câu hỏi)
 	 *Cách giải của dạng 3 như sau:
 	 Muốn tìm tổng số ta lấy thành phần chia cho phần trăm của thành phần (để tìm ra 1%) rồi nhân với 100 hoặc lấy thành phần nhân với 100 rồi chia cho phần trăm của thành phần. 
	VD: Một cửa hàng bách hóa bán được 210 tạ gạo và số gạo đó bằng 10,5% tổng số gạo của cửa hàng bách hóa trước khi bán. Hỏi trước khi bán cửa hàng bách hóa đó có bao nhiêu tạ gạo?
 Bài giải:
 Trước khi bán cửa hàng bách hóa đó có số gạo là:
 210 x 100 : 10,5 = 22,05 (tạ)
 Đáp số: 22,05 tạ gạo.
	Sau khi các em đã thành thạo 3 dạng toán về giải toán tỉ số phần trăm rồi GV nên mở rộng kiến thức cho các em dạng toán khác liên quan đến tỉ số phần trăm: 
	VD: Diện tích hình chữ nhật tăng (hay giảm) bao nhiêu phần trăm nếu chiều dài tăng thêm 30% và chiều rộng giảm đi 30%
 Bài làm:
 Chiều dài mới so với chiều dài cũ bằng:
 100% + 30% = 130% (chiều dài cũ)
 Chiều rộng mới so với chiều rộng cũ bằng: 
 100% - 30% = 70% (chiều rộng cũ)
	Diện tích hình chữ nhật mới so với diện tích hình chữ nhật cũ bằng:
 	130% x 70% = 91% (diện tích cũ)
Vì 91% < 100% nên diện tích cũ bị giảm đi là:
 100% - 91% = 9%
 Đáp số: 9%
	2.3.2. Giải pháp 2: Giáo viên cần linh hoạt lựa chọn các hình thức và phương pháp dạy học, chú trọng phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực, phẩm chất của người học.
	Việc đổi mới trong hình thức và phương pháp dạy học sẽ làm cho tiết học sẽ gây hứng thú và sự say mê cho các em. Tôi luôn phối hợp, linh hoạt nhiều phương pháp dạy học khác nhau như phương pháp vấn đáp, đặt vấn đề, động não, phương pháp hoạt động nhóm,
 	Hiện tại, trong lớp tôi đang làm quen và tiến tới áp dụng 5 bước dạy học theo hướng phát triển năng lực phẩm chất của người học. 
	Ví dụ như khi tôi dạy bài “Giải toán về tỉ số phần trăm” ở dạng 2. Tôi làm tuần tự từng bước như sau:
 	+ Bước 1: Gợi động cơ, tạo hứng thú cho các em bằng việc lớp phó lên điều khiển lớp cho lớp khởi động có thể là một bài hát hay một trò chơi nào đó. Sau khi tạo tâm thế vui vẻ, hứng khởi là đến phần ôn lại bài cũ. Bằng gói câu hỏi thi tiếp sức giữa 3 đội như:
	Câu 1: Muốn tính tỉ số phần trăm của hai số ta làm thế nào?
	Câu 2: Lớp em có 20 nữ và 12 nam. Tìm tỉ số phần trăm giữa học sinh nam so với học sinh cả lớp?
 	 + Bước 2: Trải nghiệm: Ở bước này tôi khai thác bài học và khơi gợi kích thích cho HS khám phá bài mới bằng cách đưa ra một bài toán có liên quan đến bài học dạng 2 của tỉ số phần trăm (Một trường Tiểu học có 900 bạn, trong đó có các bạn thích chơi cờ vua chiếm 43%.Tính số học sinh thích chơi cờ vua của trường tiểu học đó?) Rõ ràng câu hỏi này sẽ khơi gợi và kích thích HS muốn tìm ra câu trả lời cho bài toán và khám phá bài mới.
 	+ Bước 3: Phân tích khám phá và rút ra kiến thức ( Bước này được xem là quan trọng nhất) trong bước này tôi tương tác với học sinh bằng nhiều phương pháp khác nhau như đàm thoại, hỏi- đáp, đặt vấn đề, động não, hoạt động bằng tay để các em đều nắm được kiến thức trọng tâm của bài, từ đó chiếm lĩnh được tri thức của bài học. Như ví dụ ở trên, khi cô giáo dùng những câu hỏi gợi mở và hướng dẫn cách làm HS sẽ dễ dàng làm ra kết quả (Số học sinh thích chơi cờ vua của trường tiểu học đó là: 900: 100 x 43 = 387 học sinh.)
 	+ Bước 4: Thực hành: Ở bước này tôi linh hoạt sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động khác nhau như hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm đôi, hoạt động theo nhóm 4, hoạt động theo dãy, tổ,để các em pháp huy hết khả năng của mình đồng thời tôi sẽ dễ quan sát, nhận diện và giúp đỡ các em thực hành luyện tập để chiếm lĩnh tri thức.
+ Bước 5: Hoạt động vận dụng: Ở hoạt động này tôi tạo cơ hội cho HS vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã được học vào trong cuộc sống thực tiễn ở gia đình, nhà trường và cộng đồng. 
	2.3.3. Giải pháp 3: Đảm bảo yếu tố vừa sức trong quá trình dạy học tỉ số phần trăm và thường xuyên động viên khích lệ cũng như kiểm tra đánh giá HS theo tinh thần của thông tư 22.
*Đảm bảo yếu tố vừa sức trong dạy học tỉ số phần trăm:
Để đảm bảo yếu tố vừa sức tôi cần điều chỉnh nội dung và thời lượng cho phù hợp với lớp mình. 
 Những Học sinh có nhận thức bình thường hoặc còn chậm thì tôi giao bài tập có kiến thức vừa phải để các em làm được bài. Tránh những bài toán quá sức với các em, khiến các em chán nản. Còn với các có năng khiếu tôi giúp các em phát triển năng khiếu theo khả năng của mình bằng cách giao những bài tập ở mức cao hơn, tránh tình trạng các em làm xong bài có thể ngồi chơi, mất trật tự.
*Thường xuyên động viên, khích lệ các em học sinh:
Tôi hiểu thuộc tính tâm lí của các em học sinh Tiểu học rất nhạy cảm, muốn được khen. 
Có nhiều hình thức để khen ngợi, khích lệ cho học sinh. Có thể sử dụng lời nói trực tiếp, lời nhận xét, góp ý tích cực hoặc tặng thưởng sticker ngôi sao mặt cười như tôi vẫn thường áp dụng trong lớp học của mình. 
Ví dụ : Khi tôi giao một bài tập hay nêu một câu hỏi mà học sinh trả lời được, tôi thường tuyên dương và thưởng cho các em một sicker mặt cười để động viên các em. Và trong quá trình học tập cứ 30 sicker tôi sẽ thưởng cho các em một món quà nhỏ. Khi đó tôi thấy các em rất hào hứng và tích cực tham gia vào hoạt động học tập.
* Kiểm tra đánh giá học sinh theo tinh thần của thông tư 22.
 Sau mỗi bài học tôi thường xuyên đánh giá mức độ đạt được từng dạng toán qua đó có các biện pháp cụ thể để tiếp sức giúp đỡ các em nắm chắc từng dạng toán giải toán về tỉ số phần. Trong từng tiết học, tạo cơ hội cho học sinh đánh giá lẫn nhau, từ đó các em tự bổ sung, khắc phục những thiếu sót về kiến thức kĩ năng của mình. 
Hiệu quả:
 Khi vận dụng các pháp này vào quá trình dạy học toán và tỉ số phần trăm, bản thân tôi thu được kết quả: trên 95% học sinh của tôi nắm được bài, nhận ra dạng toán, trình bày được bài giải, chất lượng học tập của học sinh có chuyển biến rõ rệt. Các em hứng thú say mê học tập hơn.
 3. Phần kết luận
 3.1. Ý nghĩa của đề tài
Để có kết quả giảng dạy tốt, đòi hỏi người giáo viên phải nhiệt tình và có phương pháp giảng dạy tốt. Có một phương pháp giảng dạy tốt là một quá trình tìm tòi, học hỏi và tích lũy kiến thức, kinh nghiệm của bản thân mỗi người.
Với nhiệm vụ được phân công dạy lớp 5, tôi nhận thấy việc tích lũy kiến thức cho các em học sinh là cần thiết, nó tạo nên tiền đề cho sự phát triển trí thức của các em, “nền móng” vững chắc sẽ tạo động lực thúc đẩy để tiếp tục học lên các lớp trên và hỗ trợ các môn học khác. Giáo viên chỉ là người hướng dẫn, đưa ra phương pháp giúp học sinh học tập, học sinh phải là người hoạt động tích cực tìm tòi tri thức và lĩnh hội để biến nó thành vốn quý của bản thân. Khi làm việc này, để có kết quả như mong muốn thì phải có sự kiên trì, bền chí của cả hai phía giáo viên- học sinh vì thời gian không phải là 1 tuần, 2 tuần là các em học sinh sẽ có khả năng giải toán tốt mà đòi hỏi phải tập luyện lâu dài trong cả quá trình học tập của các em.
 3.2. Kiến nghị, đề xuất
 Tăng cường tổ chức các buổi hội thảo theo cụm, thị, tỉnh để mở rộng cơ hội chia sẻ học hỏi kinh nghiệm cho toàn thể giáo viên tiểu học. Xây dựng cổng thông tin nguồn tài liệu giảng dạy như: Các bài sáng kiến kinh nghiệm đạt giải, có tính khả dụng cao cần được triển khai áp dụng rộng rãi trong toàn thị, tỉnh.
Trên đây là sáng kiến kinh nghiệm: “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải toán tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5” mà tôi đã tìm tòi nghiên cứu các tài liệu, kết hợp dự giờ, thực nghiệm, quan sát, kiểm tra đối chiếu các kết quả học tập của học sinh, mong rút ra được phương pháp dạy học hiệu quả nhất, chất lượng cao nhất cho các em. Thiết nghĩ, đề tài cũng là một vấn đề rất được quan tâm trong dạy học Toán ở Tiểu học. Tôi rất mong đón nhận những ý kiến đóng góp của các thầy giáo, cô giáo giúp tôi trau dồi chuyên môn nghiệp vụ; hoàn thiện đề tài để áp dụng hiệu quả cao trong các trường Tiểu học.
Tôi xin cam đoan sáng kiến kinh nghiệm này là do tôi viết.