Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tạo hứng thú học Toán cho học sinh lớp 1 thông qua các trò chơi học tập

iáo viên tùy theo điều kiện cụ thể (về mục đích của bài học, trình độ và hứng thú của học sinh, hình thức tổ chức học của lớp) mà lựa cho trò chơi thích hợp. 
 - Phải lựa chọn các thời điểm thích hợp để tổ chức các trò chơi học tập cho học sinh. Các thời điểm đó là:
 + Sau khi hoàn thành một bài học, cách này có ưu điểm là kích thước được hứng thú học tập của học sinh, giờ học tránh được không khí căng thẳng, từ đó trở thành giờ toàn vui, sinh động.
 + Sau khi hoàn thành một chương trình học, nhóm các chủ đề, chẳng hạn sau khi học sinh đã học xong phần phép tính cộng, trừ trong phạm vi 10, giáo viên có thể đưa ra trò chơi có mục đích củng cố, ôn tập các phép tính cộng, trừ trong phạm vi 10.
 - Khi tổ chức các trò chơi phải sắp xếp các tình huống chơi sao cho tất cả mọi học sinh, của nhóm hoặc của lớp đều được tham gia. Khi chơi nên tổ chức thi giữa những học sinh có cùng sức học.
 - Người giáo viên (chỉ huy) khi hướng dẫn phải ngắn gọn, dễ hiểu và rõ ràng để người tham gia chơi phải nắm được mục đích chơi, quy tắc chơi và cách chơi. Cần vạch kế hoạch chi tiết và tổ chức việc trình bày trò chơi. 
 - Trong lúc chơi (chơi theo nhóm), học sinh được phép trao đổi, bàn luận với nhau. Điều quan trọng nữa là việc tham gia chơi phải được sự tự nguyện của học sinh, tránh áp đặt, bắt buộc các em phải chơi (vì làm như vậy sẽ phản tác dụng của trò chơi).
 - Người chỉ huy phải là người trọng tài công bằng khi đánh giá, không thiên vị bên nào. 
 Khi đã nắm được rõ các bước tổ chức trò chơi và các yêu cầu, lưu ý khi tổ chức giáo viên có thể tổ chức trò chơi một cách dễ dàng, đem lại hiệu quả cao.
 3.4. Biện pháp 4: Tổ chức một số trò chơi trong dạy học Toán lớp 1
 Sau khi nắm vững kiến thức về trò chơi học tập Toán 1, tôi đã tiến hành tìm hiểu mạch kiến thức Toán 1. Từ đó tôi lựa chọn và lồng ghép một số trò chơi theo mạch kiến thức số học và yếu tố hình học phù hợp với chương trình và đối tượng học sinh lớp 1. Tôi đã tìm hiểu, sưu tầm và thiết kế một số trò chơi phù hợp với học sinh, cụ thể như sau:
3.4.1. Các trò chơi củng cố nội dung số học:
3.4.1.1. Trò chơi: Tiếp sức 
- Mục đích:
+ Ôn lại các số đã học trong phạm vi 20
+ Rèn kĩ năng: kĩ năng hợp tác, kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
- Chuẩn bị: 
Giáo viên chuẩn bị 2 bảng phụ như sau:
- Cách chơi:
+ Số lượng người: 2 đội, mỗi đội 4 bạn
+ Thời gian chơi: 3 phút
 + Luật chơi: Khi giáo viên ra hiệu lệnh bắt đầu chơi thì bạn đầu tiên của mỗi đội lên điền số vào hình đầu tiên rồi nhanh chóng trao lại bút viết cho bạn thứ hai. Cứ tiếp tục như vậy đến bạn cuối cùng. Đội làm nhanh và đúng hơn đội đó chiến thắng.
 - Lưu ý: Trò chơi áp dụng ở bài Luyện tập ( trang 92 ) – Sách giáo khoa Toán 1 Cánh diều. Ngoài ra trò chơi còn được áp dụng ở các bài cộng, trừ các số...
3.4.1.2. Trò chơi: Đi tìm kho báu
- Mục đích:
+ Củng cố kiến thức về so sánh các số trong phạm vi 100
+ Rèn kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
- Chuẩn bị:
+ Giáo viên chuẩn bị PowerPoint trò chơi nội dung như sau:
- Cách chơi:
+ Số lượng chơi: Cả lớp
 + Thời gian chơi: từ 2 đến 3 phút
 + Luật chơi: Để tìm được kho báu, học sinh lần lượt trả lời đúng 3 câu hỏi. Học sinh trả lời sai sẽ mất quyền trả lời. Học sinh trả lời đúng sẽ được một phần quà.
 - Lưu ý: Trò chơi được áp dụng ở bài So sánh các số trong phạm vi 100 ( trang 109) - Sách giáo khoa Toán 1 Cánh diều. Ngoài ra có thể áp dụng trò chơi ở các bài tập cộng, trừ các số.
3.4.1.3. Trò chơi: Kết bạn
- Mục đích:
+ Rèn kĩ năng cộng, trừ các số trong phạm vi 100.
+ Rèn kĩ năng hợp tác, giải quyết vấn đề. 
- Chuẩn bị:
+ Các bảng phụ ghi phép tính và kết quả như sau:
- Cách chơi:
+ Số lượng chơi: 8 bạn
+ Thời gian chơi: từ 3 đến 4 phút
 + Luật chơi: Giáo viên phát ngẫu nhiên 4 bạn cầm hình ghi phép tính, các bạn còn lại cầm hình ghi kết quả. Khi giáo viên hô “ Bắt đầu” đôi nào kết bạn được với nhau chính xác và nhanh hơn thì đôi đó sẽ giành chiến thắng.
 - Lưu ý: Trò chơi này được áp dụng bài Phép trừ dạng 39 – 15 bài tập số 3 ( trang 141) - Sách giáo khoa Toán 1 Cánh diều. Ngoài ra, trò chơi này tôi còn có thể áp dụng ở các bài so sánh, củng cố các số trong phạm vi 100 và các bài về dài hơn – ngắn hơn.
3.4.1.4. Trò chơi: Hộp quà bí ẩn:
- Mục đích:
+ Củng cố kiến thức về phép cộng trong phạm vi 10
+ Rèn kĩ năng tính toán
- Chuẩn bị: 
+ Hộp quà chứa các phép tính.
+ Nhạc 1 lời bài hát, chuông
- Cách chơi:
+ Số lượng chơi: cả lớp
+ Thời gian chơi: từ 3 đến 4 phút
 + Luật chơi: Trong hộp quà có các phép tính tương ứng với bài tập 2 . Giáo viên yêu cầu học sinh hát một bài hát bất kì , khi có tiếng chuông , hộp quà dừng ở chỗ bạn nào thì bạn đó phải lấy 1 phép tính trong hộp quà, tính kết qủa thật nhanh và chính xác trong 5 giây . Những bạn nào trả lời sai cuối giờ sẽ phải hát 1 bài.
 - Lưu ý: Trò chơi này được áp dụng bài Phép cộng trong phạm vi 10 bài tập 2 ( trang 45) - Sách giáo khoa Toán 1 Cánh diều.
3.4.2. Các trò chơi có yếu tố hình học
3.4.2.1. Trò chơi: Que diêm diệu kì
- Mục đích:
+ Củng cố biểu tượng về hình tam giác
+ Rèn luyện trí tưởng tượng
- Chuẩn bị: 
+ Mỗi học sinh chuẩn bị 9 que diêm hoặc thẻ que tính.
- Cách chơi:
+ Số người chơi: Chơi cá nhân
+ Thời gian chơi: từ 5 phút đến 6 phút
 + Luật chơi: Học sinh chơi cá nhân, mỗi bạn chuẩn bị sẵn 9 que diêm trên bàn. Khi giáo viên nêu yêu cầu: “ Từ 9 que diêm hãy xếp thành 3 hình tam giác giống hệt nhau” thì học sinh bắt đầu xếp. Cách đánh giá:
Xếp đúng mỗi hình sẽ được thưởng một bông hoa.
Xếp cẩn thận, khoa học được nhận thêm một bông hoa.
 - Lưu ý: Trò chơi này được áp dụng bài Hình vuông – Hình tròn – Hình tam giác – Hình chữ nhật ( trang 8,9 ) - Sách giáo khoa Toán 1 Cánh diều ở phần củng cố.
3.4.2.Trò chơi: Ghép hình
- Mục đích:
+ Rèn luyện trí tưởng tượng và nhanh trí
+ Rèn kỹ năng: Kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp.
- Chuẩn bị:
 + Giáo viên chuẩn bị cho mỗi đội: hai hình vuông và 4 hình tam giác ( có nam châm gắn).
+ Giáo viên vẽ sẵn hình mẫu cho học sinh ghép ( như sau ):
- Cách chơi:
+ Số người chơi: 2 đội, mỗi đội 3 em. 
+ Thời gian chơi: 3 phút
 + Luật chơi: Mời 2 đội lên chơi. Khi giáo viên hô bắt đầu thì học sinh bắt đầu ghép hình mới theo mẫu.
Cách đánh giá:
Ghép được 2 hình ( theo mẫu ) được nhận 6 bông hoa.
Ghép nhanh nhận thêm 1 bông hoa.
Đáp án
 - Lưu ý: Trò chơi được áp dụng bài Luyện tập ( trang 20, 21) - SGK Toán 1 Cánh diều ở phần củng cố.
 3.5. Biện pháp 5: Chuẩn bị tốt trước khi tổ chức để trò chơi học tập đạt hiệu quả cao
 - Trò chơi học tập phải đạt được mục đích học tập gì cho học sinh: củng cố , bổ sung kiến thức gì? ( Số, tính toán, giải toán, vẽ, đọc, đếm ...)
 - Trước khi tổ chức trò chơi, giáo viên cần nắm vững yêu cầu, mục đích giáo dục của trò chơi để hướng mọi người hoạt động phục vụ cho mục đích yêu cầu ấy. Ngoài ra giáo viên phải chuẩn bị tốt các phương tiện (sân bãi, dụng cụ, vật liệu, mẫu vật đồ chơi) phục vụ cho trò chơi, phải có kế hoạch được thể hiện ở bài soạn.
 - Trò chơi phải thu hút được học sinh tham gia. Mọi học sinh tham gia trò chơi học tập cần nhiệt tình, tích cực hào hứng. Khi chơi các em cần nghiêm chỉnh, chấp hành luật chơi. Học sinh cố gắng vươn lên để “Thắng”nhưng luôn giữ vững tính đoàn kết, thân ái dù thắng hay thua. 
 - Nếu thấy học sinh thờ ơ không tham gia trò chơi. Giáo viên cần xem lại cách tổ chức hoặc trò chơi không hấp dẫn.
 - Ở đây, ưu thế của trò chơi chính là trẻ trung hoạt động mọi sức lực của mình một cách hào hứng, tự nguyện nên không cần tạo ra áp lực tâm lí, mà người chơi cảm thấy rất tự do, khám phá và làm nảy sinh nhiều sáng kiến. Bên cạnh đó, tiến hành các hoạt động chơi là nắm lấy các phương thức hành động chung, điển hình, khái quát của những hành động thân thể hay tâm lí cụ thể. Những phương thức đó vừa là công cụ, phương tiện giúp trẻ chinh phục thế giới xung quanh, vừa là cơ sở học được cách điều khiển hành vi, cách bắt hành vi tuân theo một nhiệm vụ nhất định. 
 - Nhờ vậy, học sinh được phát huy và phát triển kế khả năng của mình. Hơn thế nữa, khi say sưa và sống hết mình cho trò chơi, trẻ sẽ tìm thấy niềm vui sướng thật sự và được sống trong thế giới của cảm giác dạt dào dấu ấn của những cuộc chơi. 
 - Với sức mạnh như vậy trò chơi luôn luôn là phương tiện dạy học và giáo dục phù hợp với đặc điểm mong muốn của học sinh tiểu học. 
 3.6. Biện pháp 6: Kết hợp trò chơi học tập với sử dụng đồ dùng trực quan, các câu đố vui.
3.6.1 Kết hợp sử dụng đồ dùng trực quan:
 Trong quá trình dạy học tôi nhận thấy học sinh lớp 1 muốn học tốt môn Toán phải có đồ dùng trực quan. Bởi vì xuất phát đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 1 là từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Đồ dùng của học sinh lớp 1 gồm: que tính, hình tròn, hình tam giác, hình vuông, hình chữ nhật. Bộ số từ 1 đến 10 và các dấu cộng, trừ, dấu bằng, dấu lớn, dấu bé. Túi đồ dùng này sẽ giúp học sinh tự hình thành, xây dựng bài mới. Giúp học sinh làm việc độc lập, tự mình khám phá kiến thức. Kết hợp với việc áp dụng công nghệ thông tin của giáo viên để giáo viên chỉ là người hướng dẫn sao cho học sinh đi đúng hướng. 
Ví dụ: Dạy về chữ số 5
 - Học sinh lấy 4 hình tròn thêm 1 hình tròn -> có 5 hình tròn.
 - Học sinh lấy 4 hình vuông thêm 1 hình vuông -> có 5 hình vuông.
 Các em kiểm tra đếm lại 1, 2, 3, 4, 5 trên các hình, đếm lại theo nhóm.
 Giáo viên sử dụng PowerPoint đưa ra hình ảnh 5 con gà để học sinh nhận biết số lượng là 5. Với hiệu ứng của PowerPoint học sinh sẽ hứng thú và nhớ bài nhanh hơn.
 Qua đồ dùng học Toán của cô và trò đã giúp học sinh nhận biết một cách chắc chắn về số lượng 5 đều được ghi bằng chữ số 5 không phụ thuộc vào hình dạng, kích thước to lớn, nhỏ bé.
 Biện pháp dùng đồ dùng trực quan giúp cho lớp học sôi nổi, 100% các em được tham gia vào bài mới, không thụ động nghe và quan sát giáo viên làm như trước kia.
3.6.2. Kết hợp sử dụng các câu đố vui:
 Mục đích: khai thách vốn sống của học sinh, giáo dục liên môn. Ngoài ra việc dùng câu đố còn giúp tăng thêm hứng thú cho học sinh, tránh được những giờ lên lớp về Toán khô khan, kích thích sự tìm tòi của các em.
 Cách tổ chức: Áp dụng ở phần củng cố mỗi bài học. Giáo viên chọn những câu đố vui có nội dung phù hợp để học sinh suy nghĩ, tìm ra cách giải.
 Ví dụ: Bài 1: 
Một ông già thông thái
Mua được mười cây hoa
Đem về trồng vườn nhà
Thành năm hàng thẳng tắp
Mỗi hàng 4 cây hoa
Đố em tìm cho ra
Cách trồng thông thái ấy.
 Đáp án: Cách trồng là: Trồng các cây hoa trên các cạnh của ngôi sao 5 cánh. Ta sẽ được 5 hàng, mỗi hàng 4 cây hoa. Tất cả là 10 cây.
Bài 2:
Vừa trống vừa mái
Đếm đi đếm lại
Tất cả mười lăm
Mái hơn mười ba
Còn là gà trống
Đố em tính được
Trống, mái mấy con?
 Đáp án: Ta thấy số gà mái lớn hơn 13 và nhỏ hơn 15 nên số gà mái chỉ có thể là 14 con. Số gà trống là: 15 – 1 = 14 ( con ).
 Việc kết hợp trò chơi với sử dụng đồ dùng trực quan giúp các em quan sát rõ ràng, sinh động, dễ hiểu và dễ nhớ hơn. Còn việc sử dụng các bài toán vui thay vì đề bài toán thông thường kích thích sự tìm tòi, khám phá của học sinh. Hơn thế nữa có thể giáo dục học sinh các đức tính tốt đẹp như chăm sóc, bảo vệ cây cối, yêu động vật ...
4. Kết quả SKKN
 Tôi đã áp dụng dạy thực nghiệm một số trò chơi trong các trò chơi đã trình bày ở trên vào một số tiết học Toán và kết quả là lớp học trở lên sôi nổi, học sinh tự tin, chủ động tham gia các hoạt động học tập
 Sau quá trình áp dụng tôi đã tiến hành khảo sát lại độ yêu thích của học sinh đối với môn Toán và kết quả cụ thể như sau:
Tổng số HS
45
Rất thích học
Thích học
Bình thường
Không thích
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
15
33
23
51
5
11
2
5

 Như vậy, sau quá trình áp dụng sự yêu thích đối với môn Toán của các em đã tăng lên đáng kể. 
 Tiếp theo, tôi đối chiếu kết quả đánh giá giữa học kì 1 với bài thi cuối học kì 1 của học sinh để biết được cụ thể về việc nắm được kiến thức của học sinh, kết quả như sau:
Tổng số HS
45
Giữa học kì 1
Cuối học kì 1
9 – 10
7 - 8
5 - 6
9 - 10
7 - 8
5 - 6
24
53,3%
13
29%
8
17,7%
35
77,7 %
8
17,7%
2
4,6%

 Vì vậy, việc áp dụng trò chơi học tập vào tiết dạy Toán 1 đã góp phần rất lớn trong việc tạo hứng thú học Toán cho học sinh lớp 1. Đồng thời trò chơi học tập cũng góp phần không nhỏ làm nâng cao chất lượng môn Toán của học sinh.
PHẦN III. KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Qua vài năm giảng dạy, tuy thời gian còn ít ỏi nhưng tôi cảm thấy để có thể truyền tải kiến thức toán cho học sinh lớp 1 đòi hỏi giáo viên phải dành nhiều thời gian, công sức nghiên cứu, soạn giảng, có lòng nhiệt huyết với học sinh và tâm huyết với nghề. 
Trò chơi học tập là một loại hình hoạt động vui chơi trong các giờ học của học sinh lớp 1. Trò chơi học tập tạo ra không khí vui tươi, hồn nhiên, sinh động, kích thích được trí tưởng tượng, tò mò ở trẻ. Tổ chức trò chơi học tập là niềm vui của tôi trong dạy học và càng thấy yêu nghề hơn bởi thông qua các trò chơi, quan hệ cô – trò không còn khoảng cách. Tình cảm giữa học sinh với học sinh cũng trở nên gần gũi, gắn bó hơn. Những giờ học thoải mái, sôi nổi, hiệu quả ngày càng gia tăng. Chất lượng học tập của học sinh được nâng lên, hạn chế tình trạng học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động. Không những thế còn giúp học sinh nhút nhát hòa mình với tập thể. Số lượng học sinh yêu thích môn Toán ngày càng tăng lên. Điều đó cho thấy những cố gắng trong đổi mới phương pháp, hình thức dạy học của tôi là rất cần thiết.
2. Kiến nghị
Việc dạy học Toán dưới dạng trò chơi toán học là rất cần thiết và phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi của học sinh lớp 1 nói riêng, học sinh Tiểu học nói chung. Để trò chơi học tập Toán đem lại hiệu quả trong dạy học, tôi có kiến nghị như sau:
- Nhà trường cần trang bị đầy đủ cơ sở vật chất cho việc dạy học nói chung và tổ chức trò chơi học tập Toán nói riêng.
- Giáo viên phải biết lựa chọn trò chơi phù hợp với yêu cầu kiến thức và kỹ năng của bài dạy. Biết truyền tải một số bài tập phù hợp thành trò chơi học tập để đảm bảo không đưa thêm bài ngoài vào làm nặng kiến thức. Phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện thiết bị để phục vụ cho mỗi trò chơi. Tổ chức trò chơi học tập tạo không khí “Học mà vui, vui để học” để các em hứng thú tham gia.
Trên đây là một số kinh nghiệm từ thực tế của tôi trong việc nâng cao hứng thú học Toán cho học sinh lớp 1 thông qua các trò chơi học tập. Do thời gian hạn chế, kinh nghiệm chưa có nhiều nên sáng kiến này không tránh khỏi những sai sót. Rất mong sự đóng góp của các cấp lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp để tôi tiến bộ hơn và thêm kinh nghiệm giảng dạy
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thanh Trì, ngày 18 tháng 4 năm 2024.
Người viết
Nguyễn Thị Hà Vy
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Toán lớp 1 ( Cánh diều ) – Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
2. Vở bài tập Toán lớp 1 ( Cánh diều ) – Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
3. Giáo trình Phương pháp dạy học Toán – Nhà xuất bản Giáo dục.
4. Giáo trình Phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học – Nhà xuất bản Đại học Vinh.
5. Giáo trình Tâm lí học Tiểu học – Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
6. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở Tiểu học – Nhà xuất bản Giáo dục.