Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các yếu tố hình học trong chương trình Toán 2

ư duy, tưởng tượng
Ví dụ: Kẻ thêm một đoạn thẳng trong hình sau
a)Một hình chữ nhật và một tam giác
b)Ba hình tứ giác

(Bài 3 trang 23 Toán 2)
Giáo viên hướng dẫn học sinh : kẻ thêm nghĩa là vẽ thêm một đoạn thẳng vào trong hình. Giáo viên đôn đốc nhắc nhở để học sinh nhớ lại các hình hình học từ đó vẽ đúng. Khuyến khích học sinh nêu nhiều cách vẽ khác nhau.
Để giúp học sinh có kĩ năng vẽ hình giáo viên cần hướng dẫn để học sinh biết cách sử dụng thước kẻ, bút chì, bút mực. Cần sử dụng hợp lý chức năng của mỗi dụng cụ. Học sinh phải được hướng dẫn và được luyện tập kỹ năng vẽ hình, dựng hình theo quy trình hợp lý thể hiện được đặc điểm của hình
vẽ. Hình vẽ phải rõ ràng, chuẩn xác về hình dạng và đặc điểm, các nét vẽ không tẩy xóa.
Rèn luyện kỹ năng đếm hình, xếp, ghép hình
Đếm hình
Loại bài đếm hình là loại bài có tính phát triển, đòi hỏi học sinh biết “phân tích, tổng hợp”. Do dó sẽ khó đối với một số học sinh. Học sinh thường chỉ nhìn và đếm những hình nhìn “tường minh” còn lại rất dễ bỏ sót hình.
Khi gặp bài này tôi thường hướng dẫn học sinh đánh số bằng bút chì vào các hình rồi đếm hình
Ví dụ: Khoanh vào chữ đặt trước kết quả đúng:
1
2
Số hình chữ nhật có trong hình vẽ là:
3
4
A.4	B.5	C.6	D.9
(Bài 4 trang 27 Toán 2)
Hình chữ nhật nào chỉ gồm một hình có đánh số?( Có 4 hình là hình1, hình 2, hình 3, hình 4)
Hình chữ nhật nào gồm 2 hình có đánh số?
(có 4 hình là hình (1+3) , hình (2+4), hình (1+2) và hình (3+4)
Hình chữ nhật nào gồm 3 hình có đánh số? ( không có)
Hình chữ nhật	nào gồm 4 hình có đánh số? ( có 1 hình là hình (1+2+3+4)
Vậy có tất cả 9 hình chữ nhật.
Làm như vậy học sinh sẽ không đếm sót hình.
*Xếp, ghép hình
Trong chương trình toán 2 dạng bài này đa số nằm trong phần giảm tải. Có nghĩa là tùy vào thực tế học sinh giáo viên có thể bỏ qua không hướng dẫn. Nhưng dạng bài tập dạng này giúp các em phát triển tư duy, trí tưởng tượng sự khéo léo, kiên trì, sáng tạo. Nên tôi vẫn cố gắng chọn lọc một số bài và hướng dẫn các em trong tiết hướng dẫn học.
Điều kiện để thực hiện : mỗi học sinh có một bộ hình tam giác để xếp hình. Bộ xếp hình này có trong bộ đồ dùng Toán 2. Hoặc học sinh có thể tự làm bằng cách cắt theo 2 đường chéo của hình vuông
Từ 4 hình tam giác đã cho, học sinh xếp, ghép được thành hình theo yêu cầu đề bài
Ví dụ: Xếp 4 hình tam giác thành hình mũi tên
( Bài 5 Trang 178 Toán 2)
Trước tiên tôi hướng dẫn học sinh quan sát thật kỹ hình cần phải xếp. Sau đó khuyến khích các em tự xếp hình trên mặt bàn. Tôi sẽ đi quan sát, giúp đỡ các em. Tôi gọi vài em trình bày cách xếp hình của mình để học sinh dưới lớp quan sat, so sánh bởi có những hình có rất nhiều cách xếp khác nhau.
Loại toán “xếp, ghép hình” chỉ có ý nghĩa khi mỗi học sinh tự xếp, tự ghép được hình. Như thế sẽ gây hứng thú học tập cho các em. Tôi luôn khuyến khích, động viên các em. Ngoài một số bài trong SGK, tôi còn sưu tầm thêm những hình khác cho học sinh tập xếp, ghép như:
Qua những tiết học về xếp, ghép hình, tôi thấy các em rất phấn khởi, tự tin để tiếp tục học tốt các tiết học khác.
Tổ chức dạy học các yếu tố hình học theo hướng tăng cường các hoạt động luyện tập thực hành
Với học sinh lớp 1,2,3 mọi khái niệm, biểu tượng hình học chưa được định nghĩa cụ thể mà chỉ được giới thiệu thông qua các hoạt động thực hành
Mặt khác nếu học sinh chỉ được học lí thuyết mà không được luyện tập thực hành hay nói cách khác các em tiếp thu một cách thụ động thì các em sẽ nhanh quên kiến thức. Với hình học lại càng cần phải luyện tập thực hành vì hình học là trừu tượng nếu chỉ được nghe mà không được làm học sinh sẽ khó tưởng tượng .
* Thông qua luyện tập thực hành để phát hiện, củng cố kiến thức đồng thời rèn luyện kỹ năng về hình học
Khi dạy bài hình chữ nhật, hình tam giác, sau khi giới thiệu hình chữ nhật, hình tứ giác học sinh phải được thực hành vẽ hình chữ nhật, hình tứ giác. Học sinh có thể vẽ vào sách giáo khoa hoặc giáo viên hướng dẫn học sinh chấm điểm trong vở và vẽ.
M	N
A






B
















D






C









































Q






P

hình.
Giáo viên theo dõi hướng dẫn từng học sinh.
Giáo viên cho học sinh nhận biết hình tứ giác, hình chữ nhật trong tập hợp
Ví dụ yêu cầu học sinh tô màu đỏ vào hình chữ nhật, màu xanh vào hình
tứ giác
Qua các hoạt động như vậy học sinh sẽ được khắc sâu biểu tượng về hình hình học vừa được củng cố, rèn luyện kĩ năng về hình học.
* Thông qua luyện tập thực hành để củng cố, rèn kỹ năng tính toán, giải toán có lời văn liên quan đến yếu tố hình học, giúp học sinh ứng dụng các kiến thức hình học vào thực tế cuộc sống
Trong chương trình Toán 2 có nhiều bài tập củng cố rèn kỹ năng tính toán, giải toán có lời văn. Các bài tập này không chỉ giúp học sinh củng cố kiến thức mà còn giúp học sinh gắn kiến thức đã học với thực tế cuộc sống. Với các bài tập này (Tùy theo mức độ của từng bài) giáo viên cần để cho học sinh tự suy nghĩ, làm bài. Sau khi học sinh chữa bài, giáo viên yêu cầu học sinh giải thích cách làm của mình
Ví dụ:
Con ốc sên bò từ A đến D( như hình vẽ). Hỏi con ốc sên phải bò đoạn đường dài bao nhiêu đề-xi-mét?
B
5dm
2dm
C
7dm
D
A
(Bài 2 trang 104 Toán 2)
Bài tập này giúp học sinh củng cố kỹ năng tính độ dài đường gấp khúc. Nhưng không hỏi tường minh mà học sinh buộc phải quan sát, suy nghĩ và thấy rằng đường đi của con ốc sên chính là đường gấp khúc ABCD. Muốn biết con ốc sên phải bò đoạn đường dài bao nhiêu đề- xi- mét ta phải tính độ dài đường gấp khúc ABCD. Nhưng trong bài giải học sinh không trình bày là: Độ dài đường gấp khúc là...mà phải trình bày như sau:
Bài giải
Con ốc sên phải bò đoạn đường dài số đề- xi-mét là: 5+2+7= 14(dm)
Đáp số: 14dm
Qua đó học sinh rèn kỹ năng giải toán có lời văn.
Bài tập này bước đầu giúp các em thấy rằng kiến thức hình học được áp dụng thiết thực vào thực tế cuộc sống. Khi tính độ dài của quãng đường AB nào đó không phải lúc nào quãng đường đó cũng thẳng từ A đến B mà có lúc nó là
một đường gấp khúc. Ở lớp 2 là giai đoạn đầu cấp các bài tập giúp học sinh biết ứng dụng kiến thức hình học vào thực tiễn còn chưa nhiều nhưng không phải là không có.Giáo viên phải xác định được việc ứng dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống là cần thiết để có biện pháp thích hợp hướng dẫn để học sinh hiểu. Học trên sách vở mà không được áp dụng trong cuộc sống hằng ngày thì chưa đạt kết quả tối ưu nhất.
Coi trọng việc kiểm tra, đánh giá động viên học sinh
Kiểm tra đánh giá là một khâu của quá trình dạy học. Qua kiểm tra giáo viên nắm được mức độ, khả năng nắm kiến thức của học sinh, đánh giá năng lực, kết quả học tập của từng học sinh cũng như của cả lớp. Từ đó giáo viên có biện pháp dạy học phù hợp để bồi dưỡng học sinh giỏi và giúp đỡ học sinh yếu.
Khi dạy các yếu tố hình học việc kiểm tra đánh giá phải được tiến hành thường xuyên cụ thể đối với từng học sinh bằng nhiều hình thức.
Kiểm tra trực tiếp trên lớp. Giáo viên nêu câu hỏi gọi học sinh trình bày. Khi học sinh luyện tập thực hành giáo viên kiểm tra bằng cách quan sát quá trình làm bài, thực hành để sửa sai cho học sinh, uốn nắn kịp thời những thao tác thực hành chưa đúng.
Kiểm tra qua việc chấm bài làm trong vở của học sinh. Khi chấm phải nhận xét sửa lỗi cụ thể cho học sinh. Có thể trao đổi , hướng dẫn giúp đỡ những em làm bài chưa đúng vào giờ ra chơi hay giờ hướng dẫn học
Kiểm tra qua các bài kiểm tra định kì.
Giáo viên chấm chữa bài triệt để cả về kiến thức lẫn kĩ năng. Đánh giá kết quả học tập của học sinh phải chính xác, công bằng và khích lệ học sinh, động viên các em có tiến bộ mặc dù sự tiến bộ chỉ rất nhỏ.
Sử dụng linh hoạt, hiệu quả các phương tiện dạy học hiện đại
Trang thiết bị dạy học, đặc biệt là các phương tiện dạy học hiện đại ( máy chiếu, băng hình, máy tính...) là những phương tiện giúp học sinh tiếp thu kiến thức mới một cách dễ dàng. Sử dụng trang thiết bị dạy học hiện đại linh hoạt, hiệu quả giúp học sinh có thể gắn những điều mình được học với thực tế, hình thành những biểu tượng hình hình học.
Ví dụ: Khi dạy bài Đường gấp khúc- Độ dài đường gấp khúc dể hình thành cho học sinh biểu tượng về đường gấp khúc tôi sẽ xây dựng bài dạy trên phần mềm Power point. Khi giới thiệu đường gấp khúc ABCD gồm ba đoạn thẳng: AB, BC và CD tôi sẽ cho hiệu ứng đổi màu các đoạn thẳng để học sinh dễ hình dung và nhận biết về đường gấp khúc.
Khi hướng dẫn học sinh vẽ hình cũng vậy, để giúp học sinh nắm được cách vẽ giáo viên có thể vừa nói vừa chỉ theo hình vẽ đã đặt hiệu ứng vẽ hình
theo các bước vẽ đó trên màn hình trình chiếu Power point để học sinh dễ dàng nắm được các bước vẽ. Hoặc để học sinh hình dung cách vẽ thực tế hơn giáo viên có thể dùng máy chiếu đa vật chiếu 1 em học sinh thực hiện từng bước vẽ trên vở. Học sinh sẽ nắm bắt cách vẽ rất nhanh. Hoặc giáo viên khi chấm bài thấy bài nào có cách làm hay hoặc có lỗi sai cũng có thể chiếu để cho học sinh học tập, rút kinh nghiệm.
4cm
4cm
Ví dụ: Một đoạn dây đồng được uốn thành hình tam giác như hình vẽ. Tính độ dài đoạn dây đồng đó
4cm
(Bài 3 trang 103 Toán 2)
Sẽ có học sinh trình bày bài giải theo cách 1 hoặc cách 2
Cách1 Bài giải
Độ dài đoạn dây đồng đó là: 4+4+4= 12(cm)
Đáp số: 12 cm
Cách2 Bài giải
Độ dài đoạn dây đồng đó là: 4x3= 12(cm)
Đáp số: 12 cm
Giáo viên sẽ chiếu bài của cả 2 học sinh và gọi học sinh khác nhận xét.
Sau đó rút ra nhận xét chuyển về phép tính nhân sẽ nhanh hơn, gắn gọn hơn.
Hình học là trừu tượng đòi hỏi học sinh phải có trí tưởng tượng phóng phú, để giúp học sinh dễ tiếp thu dễ tưởng tượng các phương tiện dạy học hỗ trợ rất đắc lực
Ví dụ: Khi hướng dẫn học sinh giải bài 2 trang 104 Toán 2. Khi minh họa đường đi từ A đến D của con ốc sên, giáo viên có thể xây dựng bài dạy trên Power point lập trình để con ốc sên di chuyển, học sinh có thể quan sát đường đi của con ốc từ A đến B đến C rồi mới đến D để giúp học sinh hình dung ra đường đi của ốc sên chính là đường gấp khúc ABCD và tính ngay được đoạn đường con ốc sên phải bò.
Bằng việc sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại tôi nhận thấy trong giờ học về các yếu tố hình học, học sinh tiếp thu bài rất nhanh. Các em cũng dễ dàng gắn kiến thức được học về hình học với thực tế cuộc sống. Nhờ đó giờ học cũng trở nên sôi nổi, hấp dẫn học sinh hơn.
Kết quả
Bằng những biện pháp mà tôi đã áp dụng trong quá trình dạy học phần các yếu tố hình học ở lớp 2E trong năm học vừa qua, học sinh lớp tôi đã có tiến bộ rõ rệt. Hầu hết học sinh trong lớp nắm vững biểu tượng về các hình hình học, biết tính độ dài đường gấp khúc, tính chu vi hình tam giác, chu vi hình tứ giác, biết một số kỹ năng như vẽ hình, nhận diện hình, xếp ghép hình.Các em rất tích cực chủ động, tìm tòi sáng tạo xây dựng kiến thức của bài. Từ đó học sinh có hứng thú học toán, tạo thành thói quen tự suy nghĩ, chủ động làm bài để tìm ra cách giải hay và nhanh nhất.
Kết quả đạt được:
Qua các lần kiểm tra định kì, thì điểm các bài tập có nội dung các yếu tố hình học của học sinh lớp 2E đạt điểm tối đa 34 em chiểm 85%
Kết quả học tập môn Toán của học sinh lớp 2E qua các lần kiểm tra định kì như sau:
Lần kiểm tra
Thời gian
Đầu năm
Giữa kì 1
Cuối kì 1
Giữa kì 2
Cuối kì 2
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Giỏi
20
50
28
70
30
75
32
80


Khá
14
35
10
25
8
20
6
15


Trung bình
4
10
2
5
2
5
2
5


Yếu
2
5
0
0
0
0
0
0



PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Kết luận
Nâng cao chất lượng dạy học nói chung, dạy học Toán nói riêng là nhiệm vụ của mọi giáo viên tiểu học. Dạy học các yếu tố hình học là một phần quan trọng của dạy học Toán 2. Để giúp dạy học tốt các yếu tố hình học trong chương trình Toán 2, giáo viên cần:
Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa Toán 2, nắm vững đặc điểm nội dung dạy học các yếu tố hình học từ đó có phương pháp dạy học thích hợp giúp dạy học tốt nội dung này.
Ôn tập, củng cố khắc sâu những kiến thức về các yếu tố hình học đã học ở lớp 1
Giúp học sinh hình thành biểu tượng, nắm vững khái niệm hình học
Rèn luyện cho học sinh kĩ năng vẽ, đếm, xếp ghép hình.
Tổ chức các hoạt động dạy học theo hướng tăng cường các hoạt động luyện tập thực hành.
Quan tâm sát đối tượng học sinh, kiểm tra đánh giá , động viên khích lệ kịp thời, chính xác kết quả học tập của học sinh.
Sử dụng linh hoạt, hiệu quả các phương tiện dạy học hiện đại
Nâng cao chất lượng dạy học các yếu tố hình học là thiết thực góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán nói riêng và dạy học nói chung.
Khuyến nghị
Tôi nhận thấy đây chỉ là kết quả nghiên cứu, tìm hiểu bước đầu, với điều kiện thời gian có hạn, kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên kết quả nghiên cứu còn nhiều thiếu sót. Tôi mong nhận dược ý kiến góp ý của các cấp lãnh đạo và đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Nam Hồng, ngày 12 tháng 4 năm 2013 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Ngô Thị Minh Liên

PHỤ LỤC
Đề khảo sát chất lượng đầu năm
A• D•
B•
Câu 1.
Nêu các điểm ở trong hình tròn
Nêu các điểm ở trong hình vuông
Vẽ 3 điểm ở trong hình vuông sao cho có 1 điểm ở trong hình tròn
Câu 2.
Tô màu xanh vào hình vuông, màu đỏ vào hình tròn và màu vàng vào hình tam giác
Câu 3. Hình bên có bao nhiêu:
Hình tam giác?
Hình vuông?
Câu 4. Đọc tên các đoạn thẳng có trong hình sau
A	B
D	C
Câu 5. Vẽ đoạn thẳng AB có độ dài 5cm
Biểu điểm
Câu 1: 2 điểm	Câu 3: 2 điểm	Câu 5: 1 điểm
Câu 2: 3 điểm	Câu 4: 2 điểm
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phương pháp dạy học toán ở Tiểu học
Đỗ Đình Hoan, Đỗ Trung Hiệu
200 câu hỏi đáp về dạy toán ở Tiểu học
Phạm Đình Thực
Hỏi- đáp về dạy học Toán 2
Đỗ Đình Hoan, Nguyễn Áng
Dạy lớp 2 theo chương trình Tiểu học mới
Nhà xuất bản giáo dục
Một số vấn đề cơ bản của chương trình Tiểu học mới
Đỗ Đình Hoan
Phương pháp dạy học các môn học ở lớp 2 Tập 1
Nhà xuất bản giáo dục
Toán 2- Đỗ Đình Hoan (chủ biên)
Nhà xuất bản giáo dục
Sách giáo viên Toán 2
Đỗ Đình Hoan (chủ biên) - Nhà xuất bản giáo dục
MỤC LỤC
Phần I. Mở đầu	2
Phần II. Nội dung	4
Những vấn đề chung về nội dung, phương pháp dạy học các yếu tố hình học 4
Ý nghĩa của việc dạy các yếu tố hình học ở Tiểu học	4
Một số phương pháp dạy học các yếu tố hình học	4
Thực trạng việc dạy học các yếu tố hình học ở trường Tiểu học	4
Biện pháp thực hiện	5
Khảo sát chất lượng học sinh của lớp	5
Nghiên cứu kĩ chương trình sách giáo khoa Toán 2	5
Ôn tập, củng cố, khắc sâu cho học sinh những kiến thức đã học về các
yếu tố hình học ở lớp 1	6
Giúp học sinh hình thành biểu tượng, nắm vững khái niệm hình hình
học, nhận dạng hình	7
Giúp học sinh nắm vững và vận dụng các quy tắc, công thức tính
độ dài đường gấp khúc, tính chu vi hình tam giác, chu vi hình tứ giác	9
Hình thành và rèn luyện cho học sinh kĩ năng thực hành luyện tập
vẽ hình, xếp hình, ghép hình, đếm hình	10
Tổ chức dạy học các yếu tố hình học theo hướng tăng cường các
hoạt động luyện tập thực hành	14
Coi trọng việc kiểm tra, đánh giá , động viên học sinh	16
Sử dụng linh hoạt, hiệu quả các phương tiện dạy học hiện đại	16
Kết quả	18
Phần III. Kết luận và kiến nghị	19
Kết luận	19
Khuyến nghị	19
Phụ lục	20
Danh mục tài liệu tham khảo	21
Mục lục	22