Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các bài về tính diện tích cho học sinh lớp 5 theo chương trình GDPT 2018

i tốt hơn.
-Hiện nay tại trường tôi, các lớp học đã được trang bị 100% ti vi thông minh nên việc khai thác và sử dụng để dạy học đã đem lại rất nhiều hiệu quả những phần mềm, kênh, học liệu mà tôi đã ứng dụng vào dạy học toán hằng ngày như: Chat GPT, Roboki.vn, Youtube, Hành trang số, Violet, Microsoft Power Point Thông qua zalo cá nhân, nhóm zalo của lớp,giáo viên có thể dễ dàng phối kết hợp để hướng dẫn phụ huynh kèm cặp con học khi ở nhà, đặc biệt là khi việc học trực tiếp bị gián đoạn.
- Khi dạy mảng hình học, đặc biệt đối với những bài đòi hỏi học sinh phải cắt ghép hình, chia hình hoặc phải hình dung về hình học không gian, giáo viên nên sử dụng giáo án điện tử.
- Khi sử dụng giáo án điện tử , giáo viên cần thiết kế các hình ảnh để trình chiếu sao cho phù hợp với nội dung bài dạy, đảm bảo tính khoa học, tính chính xác, học sinh dễ nhìn, dễ hình dung, dễ phát hiện kiến thức thông qua hình ảnh, quan tâm đến các hình ảnh động trong bài tập cắt ghép hình để học sinh dễ hình dung, lôi cuốn học sinh vào bài toán. 
 - Giáo án điện tử là một phương tiện dạy học nên trong tiết dạy giáo viên chỉ trình chiếu khi cần thiết, không nên qua lạm dụng nếu thấy không cần thiết, những nội dung chính giáo viên muốn lưu lại trong suốt tiết học, khắc sâu cho học sinh thì nên viết trên bảng lớp.
- Khi trình chiếu hình ảnh cho học sinh quan sát, giáo viên cần nêu hệ thống câu hỏi dẫn dắt hợp lí, dễ hiểu, khai thác triệt để, hiệu quả các hình ảnh. Các hình ảnh cần cụ thể giúp cho học sinh dễ hình dung nhưng đảm bảo cho học sinh vẫn tự chiếm lĩnh kiến thức và phát triển tư duy của mình. Muốn vậy hình vẽ của giáo viên chỉ mang tính chất gợi ý, kiểm nghiệm.
- Giáo viên cần kết hợp việc trình chiếu với việc tổ chức các hoạt động
thực hành cho học sinh.
Ví dụ: Đối với các bài về hình thành quy tắc tính diện tích hình tam giác, hình thang,... giáo viên nên kết hợp việc trình chiếu với việc quan tâm hướng dẫn để học sinh được thực hành vẽ, cắt ghép hình. Sau khi học sinh thực hành giáo viên sử dụng công nghệ Al trình chiếu hình ảnh cắt ghép để kiểm nghiệm lại. 
4. Giải pháp 4. Rèn kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào các tình huống mới, phát triển tư duy cho học sinh.
Ngoài các bài áp dụng trực tiếp các công thức, trong chương trình còn có những bài toán đòi hỏi học sinh biết vận dụng cách tính diện tích vào những tình huống mới. Vì vậy, giáo viên cần luyện cho các em kĩ năng phân tích, suy luận.
+ Đối với những bài toán áp dụng kiến thức đã học vào tính diện tích một yếu tố thực tế, giáo viên cần cho học sinh quan sát, huy động vốn sống để giải quyết.
Ví dụ: Tính chiều cao của hình tam giác biết diện tích là 22,5 cm2 và đáy là 9 cm.
Giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm tìm cách tính chiều cao dựa
 vào công thức tính diện tích hình tam giác.
+ Bài toán kết hợp tính diện tích một hình với kiến thức số học và các đại lượng khác. Đây là dạng toán đòi hỏi học sinh biết kết hợp tính diện tích một hình với một dạng toán cơ bản. Giáo viên cần chú trọng rèn kĩ năng phân tích đề cho học sinh theo hướng phân tích ngược: đi từ yếu tố cần đi tìm đến cái đã biết để học sinh tìm ra hướng đi của bài toán.
 Ví dụ: Một thửa ruộng hình thang có tổng 2 đáy là 90,6m. Đáy lớn hơn đáy bé 9,4m và gấp 4 lần chiều cao. Bác Hạnh trồng lúa trên thửa ruộng này đạt năng suất cứ 1a thu được 36 kg thóc. Hỏi bác Hạnh thu hoạch được bao nhiêu kg thóc trên thửa ruộng này?
Giáo viên yêu cầu học sinh đọc, tóm tắt bài toán, giúp học sinh phân tích bài toán bằng các câu hỏi gợi ý: Để tìm được số ki - lô - gam thóc thu hoạch được trên thửa ruộng ta cần biết gì? Từ đó học sinh tìm cách giải bài toán.
Ví dụ: Một phòng học dạng hình hộp chữ nhật có chiều dài 6m, chiều rộng 4,5 m và chiều cao 4m. Người ta muốn quét vôi trần nhà và bốn bức tường phía trong phòng. Biết rằng diện tích các cửa bằng 8,5 m 2 , hãy tính diện tích cần quét vôi.
 Để giải quyết được bài tập này giáo viên cho học sinh quan sát thực tế lớp học, nhận xét phần diện tích cần quét vôi. Từ đó học sinh học sinh hiểu diện tích cần quét vôi chính bằng diện tích xung quanh của phòng học ( Diện tích của các bức tường) cộng với diện tích một đáy (trần nhà) rồi trừ đi diện tích các cửa. 
 + Bài toán về tìm số đo kích thước của một hình: Giáo viên cần luyện cho học sinh kĩ năng chuyển đổi công thức, dựa vào kiến thức về tìm thành phần chưa biết trong phép tính và mối quan hệ giữa các thành phần trong phép tính.
+ Những bài toán yêu cầu tính diện tích một hình không phải là các hình đã học, không có quy tắc và công thức tính diện tích (Bài Luyện tập về tính diện tích), giáo viên cần cho học sinh thảo luận, tìm ra cách chia hình hoặc vẽ thêm hình để đưa về các hình cơ bản đã học.
Trong mỗi tiết dạy, giáo viên nên đưa một số bài đòi hỏi sự suy luận, sáng tạo để phát triển khả năng tư duy của các học sinh có năng lực một cách phù hợp.
Ví dụ: Sau khi dạy bài “Diện tích hình tam giác”, giáo viên nên đưa một bài tập trắc nghiệm ở phần vận dụng đòi hỏi học sinh biết suy luận như: 2 tam giác có chung đường cao, đáy của tam giác này gấp đôi đáy của tam giác kia thì diện tích tam giác này gấp đôi diện tích tam giác kia.
III.2. Tính mới, tính sáng tạo : 
 - Theo những giải pháp trên, dưới sự tổ chức, định hướng của giáo viên giúp học sinh thực sự chủ động tìm ra các cách giải khác nhau. Giáo viên đã giúp học sinh quy bài toán lạ về dạng bài toán quen thuộc và học sinh dễ dàng tìm ra cách giải hay hơn. Với giáo viên đây cũng là một thủ thuật giúp học sinh trong giải toán. Phương pháp dạy học này giúp phát huy tính định hướng phát triển năng lực cho học sinh, đồng thời nó phù hợp với yêu cầu đổi mới PPDH theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018 . 
- Trong thực tế khi dạy các yếu tố hình học ở lớp 5, các giáo viên cũng đã quan tâm đến các hoạt động thực hành hình học ( cắt ghép hình, đo , vẽ, xếp hình). Đã kết hợp giảng dạy các yếu tố hình học với số học, đo lường, giải toán, quan tâm đến việc hình thành và giúp học sinh nhớ các quy tắc và công thức tính diện tích, thể tích các hình Song khi gặp các bài toán đòi hỏi học sinh phải hình dung rõ nét về hình khối không gian, các bài toán có nội dung về cắt ghép hình thì việc sử dụng các đồ dùng dạy học truyền thống chưa mang lại hiệu quả cao, việc tiếp nhận tri thức của học sinh chỉ mang tính áp đặt. Vì vậy việc sử dụng công nghệ thông tin, và vận dụng các phương pháp và hình thức dạy học tích cực vào dạy mảng kiến thức này để nâng cao chất lượng cho học sinh là rất sáng tạo. Đây cũng là cái mới mà đòi hỏi mỗi giáo viên luôn luôn, không ngừng học hỏi để theo kịp thời đại 4.0 hiện nay.
Tại trường tôi, Ban giám hiệu đã rất chú trọng đến việc đổi mới phương pháp dạy học. Đặc biệt năm học này Nhà trường đã chỉ đạo giáo viên tích cực ứng dụng chuyển đổi số vào dạy học, vận dụng những phương pháp và hình thức dạy học tích cực nhằm phát triển ở học sinh cả về năng lực và phẩm chất vào một hoạt động trong một tiết dạy. Ngay từ đầu năm học, nhà trường đã tổ chức cho giáo viên tham gia học tập, bồi dưỡng về tin học với chương trình “ Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo trong dạy, học và kiểm tra đánh giá”, kĩ năng sử dụng phần mềm Powerpoint, lên các tiết chuyên về sử dụng giáo án điện tử để nâng cao chất lượng dạy học. Từ đó :
+ Học sinh, hứng thú học tập hơn, cảm thấy thoải mái, tự tin hơn trong các tiết học về các bài học về tính diện tích.
 	+ Học sinh bước đầu đã có những kĩ năng làm việc theo nhóm: Các em đã biết nhanh chóng gia nhập vào nhóm; bước đầu biết bày tỏ ý kiến và trình bày mạch lạc kết quả làm việc chung của cả nhóm. Đặc biệt học sinh khá giỏi đã phát huy hết khả năng của mình.
 	+ Năng lực giao tiếp, năng lực tự quản, tự học của học sinh có tiến bộ rõ rệt. Thay vì đợi giáo viên hỏi để trả lời hay giáo viên hướng dẫn cách làm, khi gặp một bài toán, học sinh chủ động suy nghĩ, nếu còn vướng mắc các em mạnh dạn nêu thắc mắc hay nhờ bạn, nhờ cô giáo giúp đỡ.
 	+ Học sinh được làm việc nhiều, được chữa bài và rút kinh nghiệm về bài làm của mình nhiều theo nhóm, cùng với sự giúp đỡ của các bạn trong nhóm, học sinh có những tiến bộ rõ rệt về tính toán, về việc vận dụng kiến thức đã học vào làm các bài tập, cách trình bày bài làm,
 	+ Giáo viên không phải nói nhiều như trước, bớt căng thẳng hơn trong tiết dạy, có điều kiện để quan sát, giúp đỡ các em nhiều hơn.
 	+ Khi áp dụng các biện pháp này chất lượng môn toán được nâng lên rõ rệt từ đó giáo viên thấy yêu nghề hơn.
- Với sự đổi mới phương pháp dạy học, sự hỗ trợ của máy tính và một số phần mềm dạy học cùng các thiết bị đi kèm, giáo viên có thể tổ chức tiết học một cách sinh động, các bài giảng không chỉ mang hơi thở cuộc sống hiện đại gần gũi hơn với học sinh mà còn giúp cả thầy và trò được tiếp cận với các phương tiện hiện đại, làm giàu hơn vốn hiểu biết của mình.
- Thông qua học các bài học về tính diện tích học sinh hình thành óc tưởng tượng sáng tạo,  đây chính là nền tảng cho học sinh sau này học phần hình học không gian ở lớp trên.
III.3. Phạm vi ảnh hưởng, khả năng áp dụng của sáng kiến:
“Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các bài về tính diện tích cho học sinh lớp 5 theo chương trình GDPT 2018” Có khả năng áp dụng rộng rãi trong phạm vi các trường Tiểu học ở Vĩnh Bảo nói riêng và trên toàn thành phố Hải Phòng nói chung. Vì để thực hiện được các giải pháp trên đòi hỏi người giáo viên phải đáp ứng được các yêu cầu sau:
- Khi dạy mảng hình học, đặc biệt đối với những bài đòi hỏi học sinh phải cắt ghép hình, chia hình hoặc phải hình dung về hình học không gian, giáo viên nên sử dụng giáo án điện tử.
Khi sử dụng giáo án điện tử, giáo viên cần thiết kế các hình ảnh để trình chiếu sao cho phù hợp với nội dung bài dạy, đảm bảo tính khoa học, tính chính xác, học sinh dễ nhìn, dễ hình dung, dễ phát hiện kiến thức thông qua hình ảnh, quan tâm đến các hình ảnh động trong bài tập cắt ghép hình để học sinh dễ hình dung, lôi cuốn học sinh vào bài toán. 
- Giáo viên cần nghiên cứu kĩ bài, xác định đúng mục tiêu của bài học để lựa chọn phương pháp và hình thức dạy học phù hợp. Đặc biệt giúp giáo viên và học sinh có sự chuẩn bị đồ dùng cần thiết nhất cho tiết học. các thắc mắc của học sinh liên quan đến bài để giải quyết kịp thời, hợp lí.
- Để hoạt động nhóm có hiệu quả, giáo viên quan tâm bồi dưỡng năng lực giao tiếp, năng lực điều hành nhóm cho đội ngũ tự quản của lớp: lớp trưởng, lớp phó, các nhóm trưởng. Thường xuyên thay đổi nhóm trưởng, thư kí để nhiều học sinh được rèn luyện kĩ năng điều hành, ghi chép, tổng hợp, trình bày vấn đề. Giáo viên cần chú ý để nhiều em được nêu ý kiến của mình trong một tiết học. Sau khi hoạt động nhóm, không nhất thiết cứ phải nhóm trưởng trình bày kết quả của nhóm mà giáo viên có thể gọi các em khác trình bày.
- Ngoài các bài áp dụng trực tiếp các công thức, trong chương trình còn có những bài toán đòi hỏi học sinh biết vận dụng cách tính diện tích vào những tình huống mới. Vì vậy, giáo viên cần luyện cho các em kĩ năng phân tích, suy luận.
- Đối với những bài toán áp dụng kiến thức đã học vào tính diện tích một yếu tố thực tế, giáo viên cần cho học sinh quan sát, huy động vốn sống để giải quyết.
- Bài toán về tìm số đo kích thước của một hình: Giáo viên cần luyện cho học sinh kĩ năng chuyển đổi công thức, dựa vào kiến thức về tìm thành phần chưa biết trong phép tính và mối quan hệ giữa các thành phần trong phép tính.
- Trong mỗi tiết dạy, giáo viên nên đưa một số bài đòi hỏi sự suy luận, sáng tạo để phát triển khả năng tư duy của các học sinh có năng lực một cách phù hợp.
Với tất cả những điều trên, tôi nghĩ người giáo viên nào cũng có thể học hỏi, bồi dưỡng chuyên môn để có thể thực hiện được các giải pháp trên mà tôi đã đưa ra . Mặt khác theo nền kinh tế của đất nước ta hiện nay thì việc đáp ứng về cơ sở vật chất như máy tính, điện thoại thông minh... để phục vụ giảng dạy là rất khả quan.
III.4. Hiệu quả, lợi ích thu được từ sáng kiến:
Qua áp dụng các giải pháp trên đã mang lại những hiệu quả và lợi ích rõ
 rệt. 
- Đề tàì chỉ là thay dổi một số hình thức dạy học nhằm nâng cao chẩt
lượng học các bài học về tính diện tích cho học sinh lớp 5, thông qua phương pháp và hình thức dạy học tích cực cho học sinh Tiểu học nên không gây tốn kém, không mất quá nhiều thời gian nên hiệu quả kinh tế là rất khả quan.
- Áp dụng được vào tính diện của các thửa ruộng, ao , hồ...vận dụng tính diện tích vào trong cuộc sống hàng ngày.
- Học sinh bước đầu đã có những kĩ năng làm việc theo nhóm: Các em đã biết nhanh chóng gia nhập vào nhóm; bước đầu biết bày tỏ ý kiến và trình bày mạch lạc kết quả làm việc chung của cả nhóm. Đặc biệt học sinh khá giỏi đã phát huy hết khả năng của mình. Năng lực giao tiếp, năng lực tự quản, tự học của học sinh có tiến bộ rõ rệt. Đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội.
- Ngoài ra các em còn được tiếp cận với những phương tiện học tập mới, hiện đại. Giúp các em nhanh chóng bắt nhịp với cuộc sống thực tiễn phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội.
 Nâng cao chất lượng dạy học là nhiệm vụ quan trọng của mỗi Nhà trường, mỗi giáo viên. Qua nghiên cứu tôi thấy, việc vận dụng các biện pháp trên vào dạy nội dung tính diện tích của một hình trong môn toán lớp 5 ở trường tôi mang lại cho cả thầy và trò không gian mới nhiều hứng thú trong lớp học. Với sự đổi mới phương pháp dạy học, sự hỗ trợ của máy tính và một số phần mềm dạy học cùng các thiết bị đi kèm, giáo viên có thể tổ chức tiết học một cách sinh động, các bài giảng không chỉ mang hơi thở cuộc sống hiện đại gần gũi hơn với học sinh mà còn giúp cả thầy và trò được tiếp cận với các phương tiện hiện đại, làm giàu hơn vốn hiểu biết của mình. Việc áp dụng các biện pháp trên vào dạy các bài học về tính diện tích có tác dụng khá rõ rệt. Thầy dễ truyền thụ kiến thức, dễ tổ chức các hoạt động, dễ mở rộng kiến thức, giảm thiểu sự vất vả của giáo viên trong giờ lên lớp – trò dễ phát hiện vấn đề, có trí tưởng tượng về không gian. Điều này cũng rất phù hợp với mục tiêu giáo dục của chương trình GDPT 2018.
Trên đây là một số biện pháp của cá nhân tôi đưa ra nhằm “ Nâng cao chất lượng dạy học các bài về tính diện tích cho học sinh lớp 5 theo chương trình GDPT 2018”. Kính mong được sự chia sẻ, góp ý của mọi người. Tôi xin chân thành cảm ơn!
 Vĩnh Bảo, ngày 12 tháng 12 năm 2024
 CƠ QUAN ĐƠN VỊ TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN 
( Xác nhận ) 
....................................................... 
 Nguyễn Thị Lệ Thuỷ
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BẢN CAM KẾT
I. Tác giả
 Họ và tên: Nguyễn Thị Lệ Thuỷ
 Sinh ngày: 01/07/1977
 Đơn vị công tác: Trường tiểu học Thị Trấn Hòa
II. Đề tài nghiên cứu:
 “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học các bài về tính diện tích cho học sinh lớp 5 theo chương trình GDPT 2018”
III. Cam kết:
 Tôi xin cam kết Sáng kiến này là sản phẩm của cá nhân tôi. Nếu có xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu đối với một phần hay toàn bộ đề tài tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo Phòng, Sở GD&ĐT về tính trung thực của bản cam kết này.
 Hải Phòng, ngày 12 tháng 12 năm 2024
 Người cam kết
 Nguyễn Thị Lệ Thuỷ