Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong môn Toán lớp 4

ên cơ sở phân tích các phương án lắp ghép, GV gợi ý để HS xây dựng công thức tính diện tích hình thoi .
 Để tất cả học sinh đều phải tích cực tham gia làm việc, hợp tác ; tạo môi trường cho HS giúp đỡ nhau trong học tập đồng thời kiểm tra kết quả hoạt động của các nhóm, sau mỗi phần trình bày của các nhóm, GV sẽ tổ chức cho HS trao đổi, chất vấn giữa các nhóm về vấn đề nhóm đó thảo luận. Đối tượng phỏng vấn là bất kì thành viên nào trong nhóm.
Ví dụ: Bạn hãy cho biết hình thoi và hình chữ nhật các bạn ghép được có gì chung ? ( Cách 1: Chiều dài AC của hình chữ nhật chính là đường chéo dài AC của hình thoi. Chiều rộng NC bằng nửa đường chéo ngắn BD của hình thoi ).
Việc tìm câu hỏi phỏng vấn và trả lời phỏng vấn có nghĩa là mọi thành viên của nhóm đã cùng làm việc và hiểu vấn đề. Mặt khác cũng giúp cho HS hiếu sâu hơn kiến thức bài học cũng như mối liên hệ của các kiến thức đã học và đang học.
7.2.5. Biện pháp 5: Khuyến khích học sinh tìm nhiều cách giải trong một bài toán nhắm phát huy tính sáng tạo, khả năng phát hiện của học sinh.
	Trong quá trình lập kế hoạch bài học, GV cần dự tính những bài toán có thể có nhiều phương án giải để yêu cầu học sinh tìm cách giải khác. Khi thực hiện giờ dạy trên lớp, tùy vào tình hình thực tế, giáo viên có thể hỏi thêm học sinh “ Bạn nào có cách làm khác?” để học sinh đưa ra cách giải khác( nếu có) hoặc suy nghĩ tìm thêm cách giải.
Chẳng hạn bài dạy tuần 13, Tiết 60 (theo PPCT) “ Luyện tập ” (SGK Toán 4 trang 69) có bài tập 3 như sau:
Bài 3: Tim người khỏe mạnh bình thường mỗi phút đập khoảng 75 lần. Hãy tính số lần đập của tim người đó trong 24 giờ.
Khi học sinh làm bài tập này, giáo viên có thể giáo viên có thể gợi ý để học sinh tìm cách làm khác.
Cách1: Các bước giải:
Tìm số phút trong 24 giờ
Tìm số lần đập của tim trong 24 giờ.
Cách 2: Các bước giải:
Tìm số lần đập của tim trong một giờ
Tìm số lần đập của tim trong 24 giờ
Với bài toán này giáo viên có thể tăng cường khả năng hiểu vấn đề bài toán và cách diễn đạt bằng cách yêu cầu HS tìm thêm các lời giải khác.
	Ví dụ: Cách1 có thề có các lời giải:
24 giờ có số phút là:
24 giờ tim đập số lần là :
Hoặc :
Một ngày có số phút là:
Một ngày tim đập số lần là :
Một ví dụ khác :
Tuần 5, Tiết 23 (theo PPCT), bài “ Luyện tập ” (SGK Toán 4 trang 28) có bài tập 3 như sau:
Bài 3: Số đo chiều cao của 5 học sinh lớp Bốn lần lượt là 138cm, 132cm, 130cm, 136cm, 134cm. Hỏi Trung bình số đo chiều cao của mỗi em là bao nhiêu xăng-ti-mét ?
Giáo viên có thể giáo viên có thể gợi ý để học sinh tìm nhanh kết quả.
Cách1: Các bước giải:
Tìm tổng số đo chiều cao của năm em.
Tìm số đo chiều cao trung bình của mỗi em.
( có thể trình bày bài giải theo cách gộp hai bước giải) 
Đối với học sinh có năng khiếu giáo viên có thể hỏi thêm cách tính nhanh kết quả số đo chiều cao trung bình của mỗi em. 
Cách nhẩm nhanh: Ta thấy, chiều cao của 5 bạn nếu xếp theo thứ tự từ thấp đến cao sẽ là: 130cm, 132cm, 134cm, 136cm, 138cm. Đây là một dãy số cách đều (có lẻ số hạng) nên số trung bình cộng của các số bằng số đứng ở chính giữa dãy số. Vậy chiều cao trung bình của 5 bạn là 134cm.
Thực tế giảng dạy, cho thấy có nhiều HS đã biết liên hệ những kiến thức đọc thêm từ các tài liệu học toán để tìm được ngay kết quả theo cách nhẩm trên. Đây cũng là minh chứng cho việc tự học cũng như khích lệ học sinh tự tìm hiểu thêm tài liệu.
7.2.6. Biện pháp 6: Lồng ghép các trò chơi trong giờ học toán.
 Trò chơi Toán học là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gắn với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua trò chơi học sinh vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi . Từ đó, học sinh được luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi Toán học, các kỹ năng học toán được đưa vào trò chơi.
 Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ dàng, củng cố và khắc sâu kiến thức. Bên cạnh đó việc tổ chức trò chơi trong dạy học Toán giúp các em được có cơ hội hòa nhập với tập thể, nâng cao tinh thần đoàn kết tập thể, mạnh dạn trong giao tiếp, giúp các em linh hoạt, sáng tạo trong cuộc sống.
 Trong quá trình dạy học toán, tôi dựa theo nội dung của từng bài, từng mạch kiến thức và điều kiện thời gian trong mỗi tiết học để thiết kế trò chơi sao cho phù hợp.
 Đối với mỗi trò chơi, tôi đều thiết kế theo quy trình cơ bản sau:
 Bước 1. Nêu yêu cầu cụ thể của hoạt động học tập cần giải quyết và tên trò chơi để giải quyết hoạt động đó.
 Bước 2. Thành lập đội chơi.
 Bước 3. Nêu luật chơi, cách tính thời gian chơi. Chú ý chọn hình thức ngắn gọn, rõ ràng để giải thích cách chơi. Không nên giải thích dài dòng khiến học sinh mất hứng thú ngay từ khi chưa tham gia trò chơi.
 Bước 4. Tổ chức chơi thử (mẫu), nếu cần.
 Bước 5. Tổ chức cho các đội chơi trò chơi.
 Bước 6. Tổ chức đánh giá kết quả của các đội chơi.
 Bước 7. Tổ chức cho học sinh rút kinh nghiệm và khắc sâu kiến thức qua trò chơi. 
 Tùy mục tiêu của mỗi trò chơi, trình độ của học sinh và thời gian mà giáo viên có thể linh động thêm hoặc bớt các bước trên khi tiến hành tổ chức trò chơi.
Ví dụ: Trò chơi “ Bác đưa thư”
 (Áp dụng dạy ở các phần bài tập sau khi hình thành kiến thức mới) 
- Bài áp dụng: Áp dụng cho các bài học có nhiều câu hỏi và đáp án như : Hàng và lớp, Triệu và lớp triệu, các dạng bài về đơn vị đo khối lượng, đơn vị đo diện tích như « Mét vuông, Đềximét vuông, Kilômét vuông », Giây thế kỉ, các dạng bài về tính nhẩm
- Mục đích: Giúp học sinh học ghi nhớ tốt kiến thức. Tránh học và ghi nhớ máy móc. Tăng khả năng tư duy. Kết hợp giáo dục HS thói quen nói "cảm ơn" khi người khác giúp một việc gì.
- Chuẩn bị: Trò chơi “Bác đưa thư” bằng Powerpoint, tùy vào nội dung bài học có thể thiết kế các câu hỏi trong phần nội dung; Phiếu bốc thăm phần thưởng sau mỗi lần trả lời đúng 3 câu hỏi: (VD: “Chúc mừng bạn đã giành được 1 tràng vỗ tay của cả lớp”, “Chúc mừng bạn đã trở bác đưa thư tuyệt vời, hoặc có thể là một phần quà nho nhỏ như quyển vở, bút”
- Cách chơi:
 + Sử dụng các số làm số nhà (Mỗi số nhà tương ứng với một câu hỏi)
 + Yêu cầu 1 HS đeo thẻ “bác đưa thư”, đóng vai làm nhân viên bưu điện . Em đó sẽ đưa thư đến 3 nhà liên tiếp (tức là trả lời 3 câu liên tiếp). Nếu HS trả lời đúng 3 câu liên tiếp sẽ được tuyên dương và tiếp tục nhường lượt chơi cho bạn khác. Cứ chơi như vậy cho đến hết các số nhà
Ví dụ: Khi dạy bài Triệu và lớp triệu
- Bác đưa thư trên powerpont đi đến số nhà 1 ( GV click chuột đến ngôi nhà 1). Lúc đó sẽ xuất hiện câu hỏi: Giá trị của chữ số 5 trong số 
15 476 878 là
A: 5 000 000	C: 500 000
B: 50 000	D: 50 000 000
Nhiệm vụ của HS phải tìm ra đáp án chính xác nhất. Nếu HS trả lời đúng sẽ được tiếp tục lượt chơi của mình. Nếu trả lời sai sẽ phải nhường quyền chơi cho bạn khác.
 Tác dụng: Kiểm tra được việc nắm kiến thức của học sinh. Tạo cho HS cảm giác được tự khám phá. Tạo cảm giác hứng thú, hồi hộp ở mỗi lượt chơi. Giáo dục HS biết nói lời cảm ơn.
 Hình ảnh trò chơi được minh hoa dưới đây:
7.2.7. Biện pháp 7: Khuyến khích, động viên học sinh kịp thời
 Khi tổ chức trò chơi trong toán học để tăng tính thi đua lành mạnh và tránh nhàm chán, tôi thường xuyên khuyến khích các em bằng những món quà nhỏ như: ( Lời khen, tiếng vỗ tay tuyên dương, và cả những món quà nho nhỏ như quyển vở ô li, bút, tẩy, bút chì..). Cuối mỗi tuần trong giờ sinh hoạt tổng kết số sticker của các đội để tuyên dương trước buổi sinh hoạt lớp.
 Với những khuyến khích nhỏ như vậy các em rất thích tham gia trò chơi, tham gia rất nhiệt tình và đặc biệt rất thích học môn Toán
7.3. Khả năng áp dụng sáng kiến
- Biện pháp "Một số biện pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong môn Toán lớp 4” của chúng tôi có thể áp dụng, nhân rộng và chia sẻ với đồng nghiệp trong toàn huyện để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán cho học sinh lớp 4
7.4. Kết luận
 - Trong công tác giảng dạy, vai trò của người thầy rất quan trọng, đặc biệt là môn Toán. Thầy là người hướng dẫn để trò chiếm lĩnh kiến thức, giúp trò hiểu, tiếp thu một cách đầy đủ, chính xác. Ngoài ra, còn thường xuyên rèn luyện cho các em những kĩ năng cần thiết giúp các em có phương pháp, vận dụng kiến thức đã học vào việc làm các bài tập liên hệ với thực tiễn. 
 - Qua thực tế giảng dạy tôi thấy học sinh trong lớp đã nắm bắt kiến thức nhanh và vận dụng vào làm bài một cách vững vàng. Vì vậy tôi đã cùng với Giáo viên trong tổ khối 4,5 trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đồng thời xây dựng chuyên đề về môn học này để cùng nhau nâng cao chất lượng môn Toán trong chương trình học tập ở Tiểu học
 - Quá trình áp dụng các biện pháp trên vào hướng dẫn học sinh học tốt môn Toán, bản thân tôi đã rút ra những bài học kinh nghiệm:
 - Giáo viên dạy Toán 4 phải nắm được toàn bộ chương trình môn Toán tiểu học. Chủ động, linh hoạt khai thác kiến thức Toán trong SGK, SGV, chuẩn kiến thức kĩ năng, giảm tải. 
 - Nắm bắt, đánh giá năng lực học tập của đối tượng HS của mình để có biện pháp, cách thức vận dụng và sáng tạo phù hợp trong giảng dạy.
- Phải đầu tư, nghiên cứu sử dụng nhiều hình thức dạy học, giúp học sinh khai thác kiến thức mới một cách hấp dẫn, khoa học. Biết tổ chức các PPDH gắn với các bài tập thực hành luyện tập. giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức mới và vận dụng làm các bài tập một cách chính xác. 
8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có):
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
9.1. Nhà trường
- Nhà trường cần tổ chức nhiều đợt tập huấn về phương pháp dạy học theo hướng phát triển phẩm chât năng lực học sinh để giáo viên thay đổi được những cách dạy học phù hợp với chương trình mới, phù hợp với sách giáo khoa mới trong những năm tiếp theo.
- Cần quan tâm xây dựng chất lượng đội ngũ GV đồng đều về năng lực chuyên môn nghiệp vụ.
- Chỉ đạo GV cốt cán, Tổ chuyên môn dự giờ trao đổi kinh nghiệm cho GV trong tổ khối. Phổ biến, áp dụng những kinh nghiệm dạy học hay. 
9.2. Giáo Viên
Muốn có kết quả cao trong việc dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học Toán ngoài những mục tiêu chung của bài dạy, giáo viên cần chú ý đến những vấn đề sau :
- Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, từ đó lựa chọn phương pháp sao cho phù hợp 
- Không ngừng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, lấy học sinh làm trung tâm.
- Nâng cao kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin vào soạn giảng
- Tổ chức trò chơi sao cho mọi học sinh được tham gia chơi, nhất là những em còn hay rụt rè thiếu tự tin . 
9.3. Học sinh
- Chuẩn bị đầy đủ sách vở và đồ dùng học tập trước khi đến lớp.
- Tích cực tiếp thu kiến thức trong mỗi giờ học
- Tích cực thực hiện các yêu cầu trong kế hoạch bài dạy giáo viên trao đổi trên lớp hoặc trên nhóm zalo chung.
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có) theo các nội dung sau:
Qua quá trình giảng dạy, tôi đã áp dụng các biện pháp trên, tôi nhận thấy học sinh lớp mình hứng thú học tập, yêu thích môn Toán. Các em mạnh dạn phát biểu ý kiến xây dựng bài, tiếp thu kiến thức nhanh, hiểu bài, nhớ lâu, tính toán chính xác. Trong quá trình học Toán, học sinh chủ động, tích cực từng bước chiếm lĩnh kiến thức mới và giải quyết các vấn đề gần gũi với đời sống. Học sinh ham học, tự tin, chất lượng học tập được nâng lên một cách rõ rệt.
Tại các buổi sinh hoạt chuyên môn của tổ, tôi cũng đã trao đổi kinh nghiệm dạy học cùng đồng nghiệp. Các đồng nghiệp đã áp dụng và đều đánh giá các biện pháp dạy học trên phát huy tốt và mang lại hiệu quả rõ rệt.
Trong quá trình dạy học tại trường, bản thân tôi cũng đã được phân công dạy chuyên đề Sinh hoạt chuyên môn cụm do trường tổ chức. Tiết Toán tuần 5, Tiết 22 (theo PPCT), bài “ Tìm số trung bình cộng” (SGK Toán 4 trang 27). Tôi đã áp dụng các biện pháp dạy học nêu trên và tiết dạy thu được thành công như mục tiêu đề ra. HS tiếp thu kiến thức chủ động, tích cực trong học tập, hiểu bài và thực hành tốt. nhiều cá nhân HS được phát huy tính tích cực, sáng tạo trong học tập. Tiết dạy được chuyên môn Phòng giáo dục Thành phố cũng như các trường trong cụm đánh giá cao.
 Sự tiến bộ của các em học sinh lớp 4D tôi trực tiếp giảng dạy biểu hiện cụ thể qua kết quả cuối học kì 2 như sau:
Phiếu khảo sát số lượng học sinh tích cực trong học tập môn Toán
Giai đoạn

TSHS
HS tích cực
học Toán
HS chưa tích cực học Toán
SL
TL
SL
TL
Trước khi áp dụng biện pháp
31
7
22,6%
24
77,4%
Sau khi áp dụng biện pháp
31
25
80,6
6
19,4

Phiếu khảo sát kết quả học tập môn Toán
Giai đoạn
TSHS
Hoàn thành tốt
 Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
TL
SL
TL
SL
TL
Trước khi áp dụng biện pháp
31
9
29%
20
64,5%
2
6,5%
Sau khi áp dụng biện pháp
31
18
58,1%
13
41,9
0
0
 10.1. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả:
- Tôi đã áp dụng: "Một số biện pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong môn Toán lớp 4" vào giảng dạy trong các giờ học toán tại lớp 4D và đã thu lại được nhiều kết quả hết sức khả quan, phần nào đã khắc phục được các thực trạng đã nêu trong dạy học Toán 4 từ trước tới nay. 
- Học sinh rất hứng thú với môn Toán 
- Giờ học sôi nổi, học sinh hiểu và nắm chắc nội dung
- Tạo môi trường học tập tích cực, có tính tương tác cao
- Phát triển hài hòa, toàn diện về năng lực, phẩm chất
- Rèn luyện và phát triển cho học sinh tư duy, tính sáng tạo, tinh thần đoàn kết và mạnh dạn, tự tin.
10.2. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân:
 - Biện pháp của tôi đã được nhà trường đánh giá tốt trong việc phát huy năng lực phẩm chất của học sinh trong dạy học môn Toán và được áp dụng cho học sinh khối lớp 4 và cho thấy mang lại hiệu quả tốt giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động của các em.
- Tuy nhiên với một sáng kiến như thế này thì chưa thể làm nên điều gì trong sự phát triển chung của giáo dục mà đây chỉ là một chiếc “ốc vít” trong hành trình sản xuất chiếc xe. Nhưng đây cũng là một nụ cười mới của bản thân tôi vì đó là cả một sự nỗi lực của mình.
- Tôi hi vọng rằng mỗi giáo viên sẽ có một cách làm của bản thân nhưng tất cả đều hướng tới sự hoàn thiện của một nền giáo dục. 
11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có):
 STT
Tên tổ chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực
áp dụng sáng kiến
11
Nguyễn Thị Phương 
Trường Tiểu học Đôn Nhân – huyện Sông Lô- tỉnh Vĩnh Phúc
Phạm vi áp dụng: trong lớp học
22
Lê Thị Ánh Tuyết
Trường Tiểu học Đôn Nhân – huyện Sông Lô- tỉnh Vĩnh Phúc
Phạm vi áp dụng: trong lớp học

Đôn Nhân, ngày 22 tháng 5 năm 2023
Thủ trưởng đơn vị
 (Ký tên, đóng dấu)
Nguyễn Anh Hào
Đôn Nhân, ngày 22 tháng 5 năm 2023
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG 
SÁNG KIẾN CẤP CƠ SỞ
(Ký tên, đóng dấu)
Đôn Nhân, ngày 22 tháng 5 năm 2023
Tác giả sáng kiến
(Ký, ghi rõ họ tên)
 Nguyễn Thị Phương
 Lê Thị Ánh Tuyết