Sáng kiến kinh nghiệm Hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh trong dạy học chương tổ hợp, xác suất - Đại số & Giải tích 11 ở trường THPT

ài tập bằng nhiều cách khác nhau không những rèn luyện thêm cho học kỹ năng ôn tập củng cố nhiều mảng kiến thức mà còn bước đầu hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh, giúp học sinh làm quen với việc lập kế hoạch, tiến hành các nhiệm vụ thực tế và linh hoạt xử lí các tình huống phát sinh.
Kiểm tra kiến thức lí thuyết
Sau khi dạy thực nghiệm, chúng tôi cho học sinh lớp TN và lớp ĐC làm bài kiểm tra (phụ lục 3). Kết quả về điểm số như sau
Điểm
Lớp thực nghiệm 11A7
Lớp thực nghiệm 11A8
Tần số
Tần suất (%)
Tần số
Tần suất (%)
0
0
0
0
0
0.5
0
0
0
0
1.0
0
0
0
0
1.5
0
0
0
0
2.0
0
0
0
0
2.5
0
0
0
0
3.0
0
0
0
0
3.5
0
0
1
2.63
4.0
0
0
1
2.63
4.5
0
0
3
7.89
5.0
1
3.03
3
7.89
5.5
1
3.03
3
7.89
6.0
1
3.03
4
10.53
6.5
2
6.06
4
10.53
7.0
3
9,09
6
15.79
7.5
5
15.15
5
13.16
8.0
5
15.15
3
7.89
8.5
7
21.21
2
5.26
9.0
6
18.18
2
5.26
9.5
2
6.06
1
2.63
10
0
0
0
0
Trung bình
7.26
6.61

Nhận xét: Qua kết quả này cho thấy:
Tỷ lệ % HS yếu, kém ở các lớp TN luôn thấp hơn so với các lớp ĐC và ngược lại, tỷ lệ % HS khá, giỏi, trung bình của lớp TN cao hơn lớp ĐC
Điểm trung bình của lớp TN cao hơn lớp ĐC
Kết luận thực nghiệm sư phạm
Qua thực nghiệm sư phạm cho thấy ở lớp ĐC, tinh thần, thái độ làm việc, niềm say mê, yêu thích khoa học nói chung và môn Toán nói riêng của học sinh cao hơn lớp TN, bên cạnh đó kỹ thực hành thí nghiệm, năng lực quản trị (phân công công việc...) tư duy chiến lược (lựa chon phương pháp...) ... của học sinh lớp TN tốt hơn hẳn so với lớp ĐC.
Từ những kết quả trên cũng cho thấy lớp TN vượt trôi so với lớp ĐC trong việc áp dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn cũng như việc nắm bắt các kiến thức Toán học liên quan đến thực tiễn. Tư duy kinh tế (tư duy quản trị, tư duy chiến lược, tư duy thực hiện quản trị) của lớp TN đã được thể hiện rất rõ ràng.
Quá trình thực nghiệm cùng những kết quả rút ra sau thực nghiệm cho thấy: mục đích thực nghiệm đã được hoàn thành, tính khả thi và hiệu quả của phương pháp dạy học nhằm hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh trong phần nào được được khẳng định.
PHẦN III: KẾT LUẬN
Các kết quả chính mà đề tài đã thu được
Đã làm rõ được tầm quan trọng của việc rèn luyện cho học sinh ý thức tăng cường liên hệ với thực tiễn trong quá trình dạy học Toán.
Đã làm sáng tỏ thực trạng chương trình, phương pháp dạy học ở trường phổ thông theo hướng nghiên cứu của đề tài. Đồng thời khẳng định rằng, việc đưa ra các mô hình dạy học nhằm hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh trong dạy học Toán là hướng đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với điều kiện hoàn cảnh nước ta trong giai đoạn hội nhập hiện nay.
Đề tài đã góp phần làm rõ tiềm năng của môn Toán (đặc biệt trong chương Tổ hợp - Xác suất, Đại số - Giải tích 11) trong việc giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, làm cơ sở cho việc hình thành và phát triển tư duy kinh tế ở học sinh.
Đã đề xuất được một số định hướng và mô hình dạy học làm cơ sở cho giáo viên trong quá trình dạy học theo hướng nghiên cứu của đề tài.
Đã áp dụng đề tài vào một số lớp và thu được kết quả khả thi.
Đã tổ chức thành công thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của phương pháp dạy học này.
Như vậy có thể khẳng định rằng việc nghiên cứu đề tài đã thành công, các giải pháp mà đề tài xây dựng có tính hiệu quả và khả thi.
Hướng phát triển của đề tài
Tăng cường phát triển tư duy kinh tế cho học sinh trong nhiều chương khác.
Xây dựng hệ thống bài tập thực hành trong thực tiễn trong việc dạy học môn Toán
Đề xuất, kiến nghị
Tăng cường các cuộc tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao năng lực (đặc biệt là năng lực thực tiễn) cho giáo viên Toán.
Hỗ trỡ kinh phí, tăng cường các hoạt động trải nghiệm lồng ghép vào chương trình dạy học môn Toán ở trường phổ thông.
Tổ chức các cuộc thi học sinh giỏi Toán thực hành thực tế đời sống.
LỜI KẾT
Việc hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh phổ thông qua việc dạy học môn Toán là một việc quan trọng giúp đào tạo những người lao động phát triển toàn diện, có tư duy sáng tạo, có năng lực thực hành giỏi, có khả năng đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao trước yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn liền với phát triển nền kinh tế tri thức và xu hướng toàn cầu hoá.
Trong quá trình giảng dạy, tôi đã lồng ghép nhiều hoạt động thực tế, xây dựng bài tập có nhiều cách giải và bài tập có tính thực tiễn (đặc biệt trong Chương Tổ hợp - Xác suất, Đại số - Giải tích 11) để giúp học sinh hình thành và phát triển tư duy kinh tế. Năm học 2021 - 2022 chúng tôi hoàn thiện ý tưởng của mình, qua quá trình thực nghiệm sư phạm đã thu được những kết quả khả thi. Học sinh rất hào hứng, yêu thích hơn đối với môn Toán.
Mặc dù ý tưởng phát triển của đề tài còn nhiều, nhưng trong khuôn khổ một đề tài chưa thể triển khai hết được, bên cạnh đó, điều kiện về cơ sở vật chất chưa thực sự đảm bảo nên chưa thể hiện được sâu sắc các vấn đề đã triển khai. Rất mong nhận được sự đóng góp của quý đồng nghiệm để đề tài hoàn thiện hơn.
Chúng tôi viết nên ý tưởng với mong muốn được chia sẻ sáng kiến của bản thân với các đồng nghiệp, mong rằng chúng ta có thể phát huy một cách hiệu quả những cái được, hạn chế được những mặt chưa được của đề tài này nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, góp phần vào sự nghiệp trồng người của nước ta hiện nay.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách giáo khoa Đại số - Giải tích lớp 11 ban cơ bản, NXB Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách giáo viên Đại số - Giải tích lớp 11 ban cơ bản, NXB Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách bài tập Đại số - Giải tích lớp 11 ban cơ bản, NXB Giáo dục.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn
Toán lớp 11, NXB Giáo dục.
Tạp chí Toán học - tuổi trẻ
Tài liêu chuyên Toán THPT
Nguyễn Thanh Nga chủ biên, Dạy học tích hợp dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho học sinh trung học, NXB ĐH Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Nguyễn Thanh Nga chủ biên, Hướng dẫn thực hiện một số kế hoạch dạy học chủ đề giáo dục STEM ở trường THCS và THPT, NXB ĐH Sư phạm TP Hồ Chí Minh.
Một số giáo án, đề tài dạy học trải nghiệm, STEM của các đồng nghiệp (nguồn internet).
PHỤ LỤC 1
PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHẦN TỔ HỢP-XÁC SUẤT NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY KINH TẾ
CHO HỌC SINH THPT
Kính gửi: Quý thầy cô giáo dạy Toán các trường THPT
Chúng tôi đang khảo sát về thực trạng sử dụng phương pháp dạy học Toán phần Tổ hợp - Xác suất (chương trình Đại số - Giải tích 11) nhằm hình thành và phát triển tư duy kinh tế cho học sinh THPT. Mong thầy (cô) cho biết ý kiến của mình về những vấn đề sau đây.
Ý kiến của thầy (cô) chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học, mà không phục vụ cho bất cứ mục đích nào khác.
Thầy/Cô vui lòng cho biết một số thông tin cá nhân sau:
Họ và tên: ..........................................................................................................
Nơi công tác: ......................................................................................................
Số năm công tác: ......................
Xin thầy (cô) đánh khoanh vào trước phương án lựa chọn.
Thầy (cô) cho biết loại hình trường mà mình đang dạy?
A.Công lập	B. Dân lập	C. Bán công	D. Tư thục
Theo thầy (cô) đánh giá thì nội dung kiến thức chương Tổ hợp - Xác suất trong chương trình Đại số - Giải tích 11 như thế nào?
A.Quá khó	B. Khó	C. Bình thường	D. Dễ
Thầy (cô) có nhận xét gì về vai trò chương Tổ hợp - Xác suất trong chương trình hiện nay?
Không quan trọng	B. Bình thường	C. Rất quan trọng
Trong năm học 2020 - 2021 tổ/nhóm có thường xuyên tổ chức thảo luận về dạy học chương Tổ hợp - Xác suất không?
Không tổ chức lần nào	B. 1 lần /năm
C. 1 lần/kỳ	D. Hơn 1 lần/ kỳ
Trong dạy học chương Tổ hợp - Xác suất, thầy (cô) sử dụng phương pháp nào sau đây là nhiều nhất?
Thuyết trình	B. Vấn đáp
C. Nêu và giải quyết vấn đề	D. Các phương pháp hiện đại
Khi dạy học chương Tổ hợp - Xác suất, thầy (cô) có thường xuyên sử dụng hình thức hoạt động nhóm và thảo luận không?
Không bao giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Thường xuyên	D. Chỉ trong tiết thao giảng
Khi sử dụng bài tập phần Tổ hợp - Xác suất, thầy (cô) có thường xuyên hướng dẫn học sinh trả lời theo nhiều cách không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Khi dạy học phần Tổ hợp - Xác suất, thầy (cô) có thường xuyên liên hệ kiến thức đã học với thực tiễn không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Khi dạy học phần Tổ hợp - Xác suất, thầy (cô) có thường xuyên hướng dẫn và tổ chức cho học sinh vận dụng kiến thức đã học để làm ra các sản phẩm thực tế và áp dụng vào đời sống sản xuất không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Xin chân thành cảm ơn thầy cô đã hợp tác giúp đỡ!
PHỤ LỤC 2
PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHẦN TỔ HỢP- XÁC SUẤT NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY KINH TẾ CHO HỌC SINH THPT
Gửi các em học sinh khối 11, 12 trường THPT
Chúng tôi đang khảo sát về thực trạng dạy học Toán phần Tổ hợp-Xác suất (chương trình Đại số - Giải tích 11 nhằm phát triển tư duy kinh tế cho học sinh THPT. Mong các em học sinh cho biết ý kiến của mình về những vấn đề sau đây.
Ý kiến của các em học sinh chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học, mà không phục vụ cho bất cứ mục đích nào khác.
Em hãy cho biết một số thông tin cá nhân sau:
Họ và tên:...........................................................................................................
Lớp: ...................................................................................................................
Trường: ...............................................................................................................
Các em hãy đánh khoanh vào trước phương án lựa chọn.
Em có dự định chọn môn Toán làm một trong các môn xét tuyển vào ĐH, CĐ hay không?
A.Có	B. Không
Điểm tổng kết môn Toán của em trong năm học/học kì gần đây nhất
Dưới 5,0	B. Từ 5,0 đến dưới 6,5
C. Từ 6,5 đến dưới 8,0	D. Trên 8,0.
Em học môn Toán vì nguyên nhân chính nào?
Vì bắt buộc	B. Vì phục vụ thi cử
C. Vì yêu thích	D. Vì có nhiều kiến thức áp dụng vào cuộc sống.
Theo em đánh giá thì nội dung kiến thức chương Tổ hợp - xác suất trong chương Đại số - Giải tích 11 như thế nào?
A. Quá khó	B. Khó	C. Bình thường	D. Dễ
Khi giải bài tập Tổ hợp - xác suất, em có thường xuyên giải bài tập theo nhiều cách không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Khi học phần Tổ hợp - xác suất, em có thường xuyên liên hệ kiến thức đã học với thực tiễn không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Khi học phần Tổ hợp - xác suất, em có thường xuyên vận dụng kiến thức đã học để làm ra các sản phẩm thực tế và áp dụng vào đời sống sản xuất không?
Thường xuyên giờ	B. Thỉnh thoảng
C. Rất ít	D. Không bao giờ
Xin chân thành cảm ơn các em đã hợp tác giúp đỡ!
PHỤ LỤC 3 ĐỀ KIỂM TRA
SỞ GD & ĐT NGHỆ AN	ĐỀ KIỂM TRA CHƯƠNG TỔ HỢP - XÁC SUẤT TRƯỜNG THPT NGHI LỘC 5	MÔN ĐẠI SỐ - GIẢI TÍCH 11
Thời gian làm bài 30 phút (20 câu trắc nghiệm)
Họ Tên :.....................................Số báo danh :.	Mã Đề : 101
Câu 1: Có bao nhiêu cách xếp khác nhau cho 5 người ngồi vào một bàn dài?
A. 120	B. 5	C. 20	D. 25
Câu 2: Một hộp có 8 quả cầu xanh, 4 quả cầu đỏ và 5 quả cầu vàng. Hỏi có bao nhiêu cách chọn ra 5 quả cầu sao cho có nhiều nhất 2 quả cầu xanh?
A. 3468	B. 3486	C. 3360	D. 2352
Câu 3: Một tổ học sinh có 7 nam và 3 nữ. Chọn ngẫu nhiên 2 người. Tính xác suất sao cho 2 người được chọn không có nữ nào cả.
A. 1
15
B. 7
15
C. 1
5
D. 8
15
Câu 4: Một bình đựng 5 quả cầu xanh, 4 quả cầu đỏ và 3 quả cầu vàng. Chọn ngẫu nhiên 3 quả cầu. Xác xuất để ba quả cầu khác màu là:
A. 3
11
B. 3
5
C. 3
7
D. 3
14
Câu 5: Gieo hai con súc sắc cân đối . Xác suất để tổng số chấm trên mặt xuất hiện của hai con súc sắc bằng 7 là:
A. 1
3
B. 7
36
C. 1
6
D. 5
36
Câu 6: Một bình đựng 6 quả cầu xanh, 4 quả cầu đỏ và 5 quả cầu vàng. Chọn ngẫu nhiên đồng thời 5 quả . Xác xuất sao cho lấy được nhiều nhất 4 quả cầu xanh.
A. 999
1001
B. 87
91
C. 1001
999
D. 91
87
Câu 7: Một hộp có 4 bi xanh, 2 bi đỏ và 3 bi vàng. Chọn ngẫu nhiên 2 bi. Xác suất để chọn được 2 bi khác màu là :
A. 1
18
B. 17
18
C. 5
18
D. 13
18
Câu 8: Cho tập A
0;1;2;3;4;5;6;7;8
. Có bao nhiêu số tự nhiên gồm năm chữ
số đôi một khác nhau, là số lẻ và chia hết cho 5 .
A. 1680 B. 24	C. 1470	D. 3150
Câu 9: Sắp xếp năm bạn học sinh An, Bình, Chi, Dũng, Lệ vào một chiếc ghế dài có 5 chỗ ngồi. Hỏi có bao nhiêu cách sắp xếp sao cho bạn An và bạn Dũng không ngồi cạnh nhau?
A. 12	B. 24	C. 48	D. 72
Câu 10: Có bao nhiêu cách mắc nối tiếp 4 bóng đèn được chọn từ 6 bóng đèn khác nhau?
B. 24	C. 360	D. 17280
Câu 11: Một cuộc thi có 15 người tham dự, giả thiết rằng không có hai người nào có điểm bằng nhau. Nếu kết quả cuộc thi và việc chọn ra 4 người có điểm cao nhất thì có bao nhiêu kết quả có thể xảy ra?
A. 1356. B. 1536.	C. 1635	D. 1365
Câu 12: Từ các chữ số 0;1;2;3;4;5;6. Có bao nhiêu số tự nhiên chẵn có 5 chữ số khác nhau
A. 2520 B. 2160	C. 5!	D. 216
Câu 13: Từ các số 0; 1; 2; 3; 4; 5 có thể lập bao nhiêu số tự nhiên gồm 4 chữ số khác nhau sao cho luôn có mặt chữ số 4 hoặc chữ số 5 ở hàng nghìn?
5
A. 3.A 3
4.A 3
2.A 3
A 3
5
5
5
Câu 14: Tổ của An và Cường có 7 học sinh. Số cách xếp 7 học sinh ấy theo hàng dọc mà An đứng đầu hàng, Cường đứng cuối hàng là:
A. 5040	B. 720	C. 120	D. 112
Câu 15: Xếp 6 người ngồi chung quanh một bàn tròn sao cho một cặp vợ chồng ngồi cạnh nhau. Có bao nhiêu cách?
A. 2.5!	B. 2!.4!	C. 5!	D. 4!
Câu 16: Trên giá sách có 4 quyển sách toán, 3 quyển sách lý, 2 quyển sách hóa. Lấy ngẫu nhiên 3 quyển sách. Tính xác suất để 3 quyển lấy ra thuộc 3 môn khác nhau.
2
7
1
21
37
42
5
42
Câu 17: Trong một cuộc thi tìm hiểu về đất nước Việt Nam, ban tổ chức công bố danh sách các đề tài bao gồm: 8 đề tài về lịch sử, 7 đề tài về thiên nhiên, 10 đề tài về con người và 6 đề tài về văn hóa. Mỗi thí sinh được quyền chọn một đề tài. Hỏi mỗi thí sinh có bao nhiêu khả năng lựa chọn đề tài?
A. 20	B. 3360	C. 30	D. 31
Câu 18: Trong một hộp đựng 8 viên màu xanh, 5 viên bi màu đỏ và 3 viên bi màu vàng. Hỏi có bao nhiêu cách chọn từ hộp đó ra 4 viên bi sao cho số viên bi xanh bằng số viên bi đỏ?
A. 1160	B. 40	C. 120	D. 280
Câu 19: Biển số xe máy của tỉnh A (nếu không kể mã số tỉnh) có 6 kí tự, trong đó kí tự ở vị trí đầu tiên là một chữ cái (trong bảng 26 cái tiếng Anh), kí tự ở vị trí thứ hai là một chữ số thuộc tập {1;2;...;9}, mỗi kí tự ở bốn vị trí tiếp theo là một chữ số thuộc tập {0;1;2;...;9 }. Hỏi nếu chỉ dùng một mã số tỉnh thì tỉnh A có thể làm được nhiều nhất bao nhiêu biển số xe máy khác nhau?
A. 2340000. B. 234000 C. 75.	D. 2600000
Câu 20: Sắp xếp 6 nam sinh và 4 nữ sinh vào một dãy ghế hàng ngang có 10 chỗ ngồi. Hỏi có bao nhiêu cách sắp xếp sao cho các nữ sinh luôn ngồi cạnh nhau?
A. 744	B. 34560	C. 17280	D. 120960 .
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
A




















B




















C




















D