Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán bằng hai bước tính trong môn Toán lớp 3 chương trình giáo dục phổ thông 2018

ết nối tri thức với cuộc sống có rất nhiều hình ảnh đẹp, tích hợp giáo dục môi trường, thực tiễn đây là nội dung tôi rất chú ý khai thác bởi nó giúp học sinh hứng thú, nhớ bài lâu hơn và áp dụng tốt hơn.
* Với cách dạy cũ: 
- Nội dung bài tập không thay đổi
- Học sinh đọc bài toán
- Gv nêu nội dung bài toán cho biết và nội dung bài toán hỏi
- Hướng dẫn lần lượt câu trả lời và phép tính
- Học sinh trình bày bài giải
* Với phương pháp dạy mới: Tôi vận dụng bài học vào thực tiễn, đổi mới phương pháp và thay đổi nội dung bài tập. 
- Vận dụng bài học vào thực tiễn:
Ví dụ 1: Bài 3: Trong bài 53: Luyện tập chung (tiết 1) (SGK Toán 3, tập 2, trang 35): Một viên gạch hình vuông có cạnh 30cm. Tính chu vi của hình chữ nhật 
được ghép bởi 3 viên gạch như thế?
Trước tiên tôi cho học sinh quan sát những viên gạch lát trong lớp học. Hỏi xem chúng có dạng hình gì? (hình vuông). Sau đó, GV mới đưa ra viên gạch (hình vuông) trên máy, hỏi học sinh về kích thước của viên gạch đã cho (30cm). GV dùng hiệu ứng và tiếp tục đưa thêm dữ kiện bài toán: Ghép 3 viên gạch để có được hình chữ nhật cho học sinh quan sát. GV gợi ý để giúp học sinh chỉ được hình chữ nhật đã ghép ngay dưới chân của mình (3 viên gạch thực tế ở lớp học). Khi phân tích yêu cầu tính chu vi của hình được ghép, tôi cho học sinh lên chỉ chu vi của hình trình chiếu và chỉ được chu vi của hình thực tế các viên gạch dưới chân mình. Từ đó tôi hướng dẫn qua 5 bước như đã trình bày trên. 
Với cách làm như vậy thì toán học thật gần gũi, các em thấy hững thú và nhớ lâu hơn. 
- Đổi mới phương pháp dạy học:
Ví dụ 2: Bài 2: (SGK Toán 3 tập 2, trang 33) Có một miếng bánh hình vuông cạnh 8 cm.
Tính diện tích miếng bánh hình vuông đó.
Nếu cắt đi một hình vuông có cạnh 3 cm ở góc của miếng bánh thì diện tích phần miếng bánh còn lại là bao nhiêu xăng-ti-mét vuông?
Để tạo hứng thu cho học sinh, tôi dựa và tranh dẫn dắt vào câu chuyện: “Hai anh em nhà gấu có một miếng bánh hình vuông cạnh 8cm. Gấu anh muốn tính diện tích miếng bánh để chia. Nhưng gấu anh không biết làm thế nào?” Chúng mình giúp gấu anh nhé!
Câu b: Tôi kể tiếp câu chuyện: “Không may gấu anh bị cắt rơi một góc bánh nên bị quạ tha đi mất. Miếng bánh bị rơi là một hình vuông có cạnh 3 cm. Gấu anh càng bối dối vì không biết tính diện tích phần bánh còn lại thế nào.”
Bài toán dựa trên một câu chuyện ngụ ngôn “Hai chú gấu tham ăn”, hai anh em nhà gấu giành nhau miếng bánh nên phải nhờ cáo phân xử, cáo lợi dụng lòng tin của hai anh em nhà gấu cáo cố tình bẻ miếng to, miếng nhỏ. 
Bài toán không chỉ đơn thuần dạy về bài toán giải bằng hai bước tính, củng cố cách tính diện tích, rèn kĩ năng toán học mà còn giáo dục ý thức đạo đức, phát triển phẩm chất cho học sinh. Đó cũng là điều tôi rất quan tâm để tích hợp ở mỗi bài toán và giáo dục toàn diện cho học sinh - một trong những điểm mới của chương trình GDPT 2018 
* Thay đổi nội dung bài toán: 
Ví dụ 3: Bài 3: (SGK Toán 3 tập 1, trang 80) Mai có 28 cây bút màu. Sau khóa học vẽ, số cây bút màu còn lại của Mai so với lúc đầu giảm đi 4 lần. Hỏi Mai còn lại bao nhiêu cây bút màu?
Với quan điểm cá nhân tôi thấy tính giáo dục chưa phù hợp với thực tế cuộc sống. Chỉ trong một khóa học mà bạn Mai đã làm hỏng hoặc mất nhiều bút đến thế, chưa giáo dục được ý thức giữ gìn đồ dùng học tập cho học sinh. 
Tôi mạnh dạn thay đổi bằng nội dung “Cô có 28 chiếc bút, sau khi cô thưởng cho học sinh đạt thành tích cao trong đợt thi đua 20 - 11 thì số bút còn lại của cô giảm đi 4 lần. Hỏi cô còn lại bao nhiêu chiếc bút?” Từ nội dung bài tập liên hệ với thực tế, giáo dục học sinh thi đua học tập tốt và thực hiện tốt các hoạt động trong các đợt thi đua để được các cấp khen thưởng. 
Tuy vậy, trong quá trình giảng dạy tạo sự phong phú đa dạng các dạng bài tập mà vẫn đảm bảo yêu cầu cần đạt của bài học tôi tham khảo, thay thế, vận dụng linh hoạt ngữ liệu của các bộ sách hiện hành. 
* Đánh giá chung: 
Bài toán gắn với thực tế giúp học sinh phát triển năng lực, phẩm chất cần có trong thời đại mới như: tự chủ, tích cực, thi đua, tìm tòi, sáng tạo, ....
4. Giải pháp 4: Tạo hứng thú khi giải toán bằng hai bước tính.
Học sinh Tiểu học nói chung cũng như học sinh lớp 3 nói riêng sự tập trung chú ý còn hạn chế nên việc tạo hứng thú trong học tập cho học sinh là rất quan trọng. Hứng thú trong học tập là nguồn động lực, động cơ đúng đắn, là ngọn đèn soi đường, chỉ lối cho học sinh đến với miền đất tri thức mới. Khi có hứng thú học tập sẽ thúc đẩy học sinh tìm tòi, tự vận động để lĩnh hội được tri thức, sáng tạo và linh hoạt trong việc vận dụng những tri thức đã có vào việc giải toán bằng hai phép tính nói riêng và giải quyết các vấn đề trong học tập, rèn luyện nói chung. Nhờ đó, kết quả học tập của học sinh ngày càng được nâng cao. Có rất nhiều cách tạo hứng thú học tập cho học sinh nhưng tôi đã tạo hứng thứ cho học sinh lớp mình bằng cách áp dụng các trò chơi toán học.
	Trong thực tế tôi đã tổ chức các trò chơi: nối, sắp xếp, giải toán tiếp sức, ai là triệu phú, rung chuông vàng, ..... Khi được tham gia chơi các em rất thích thú, chủ động, tích cực học bài.
Trò chơi được thực hiện qua các bước như sau:
Bước 1: Giới thiệu tên trò chơi
Bước 2: Hướng dẫn cách chơi, nêu luật chơi
Bước 3: Chơi thử 
Bước 4: Tổ chức chơi thật
Bước 5: Nhận xét kết quả chơi, đánh giá kiến thức sau khi chơi.
	Tuy nhiên với những trò chơi quen thuộc học sinh đã chơi nhiều lần, nắm rõ cách chơi, tôi sẽ giảm bớt bước chơi thử.
Ví dụ: Bài 1: (SGK Toán 3, Tập 1, trang 82). Buổi sáng của hàng bán được 10 máy tính, buổi chiều của hàng bán được ít hơn buổi sáng 4 máy tính. Hỏi cả hai buổi của hàng bán được bao nhiêu máy tính? 
* Với cách dạy cũ: 
- Học sinh đọc bài toán
- Gv nêu nội dung bài toán cho biết và nội dung bài toán hỏi
- Hướng dẫn lần lượt câu trả lời và phép tính của từng phần: 
Tính số máy tính mà buổi chiều bán được
Tính số máy tính cả hai buổi bán được
- Học sinh trình bày bài giải
* Với phương pháp dạy mới:
Trước khi tổ chức trò chơi tôi tiến hành chuẩn bị trước hai bộ thẻ giống nhau có các câu trả lời và phép tính như sau: 
10 +4 = 14 (máy tính)
 Cả hai buổi bán được số máy tính là:
 Buổi chiều bán được ít hơn buổi sang số máy tính là:
 Buổi chiều bán được số máy tính là:
 10 - 4 = 6 (máy tính)
 10 + 6 = 16 (máy tính)
Đáp số: 16 (máy tính)
Đáp số: 6 (máy tính)
Trong tiết học tôi tiến hành hướng dẫn học sinh làm bài tập trên dưới hình thức trò chơi như sau:
- Bước 1: Giới thiệu tên trò chơi: “Giải toán tiếp sức”
- Bước 2: Hướng dẫn cách chơi và nêu luật chơi: 
+ Cách chơi: GV chia lớp thành 7 nhóm, mỗi nhóm 5 bạn. (Kĩ thuật mảnh ghép)
GV nêu nhiệm vụ cho các nhóm: Thảo luận cách giải bài toán trên.
Học sinh thảo luận trong thời gian 2 phút. 
GV chọn hai đội ngẫu nhiên lên tham gia trò chơi.
Học sinh nối tiếp chọn và gắn thẻ lần lượt theo trình tự giải bài toán.
GV gọi các nhóm còn lại nhận xét
GV nhận xét, tuyên dương, chốt kiến thức.
+ Luật chơi: Mỗi đội chơi gồm 5 học sinh, mỗi học sinh chỉ được chọn và gắn một thẻ. Đội nào hoàn thành đúng, nhanh và gắn đẹp nhất sẽ thắng cuộc.
Thời gian chơi: 5 phút
- Bước 3: Chơi thử
GV gọi 5 học sinh lên chơi thử, xếp thành hàng dọc. Sau khi nghe hiệu lệnh, bạn đầu hàng lên chọn và gắn thẻ sau đó chạy về vỗ vào vai bạn thứ hai rồi đứng vào cuối hàng, từ bạn thứ hai lặp lại cách chơi của bạn đầu tiên cho đến hết.
- Bước 4: Chơi thật
GV mời 2 nhóm lên chơi, 1 nhóm làm Ban giám khảo và các nhóm còn lại cổ vũ cho 2 đội chơi.
- Bước 5: Nhận xét kết quả chơi, đánh giá kiến thức sau khi chơi.
Đại diện nhóm Ban giám khảo nhận xét bài làm của 2 đội.
GV nhận xét, tuyên dương, chốt kiến thức.
Trò chơi không chỉ giúp các em được củng cố kiến thức và phát triển năng lực toán học một cách thoải mái nhất mà còn giúp học sinh phát huy tính đoàn kết, tinh thần tập thể, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập. Ngoài ra, việc được thường xuyên tham gia trò chơi giúp một số học sinh nhút nhát lớp tôi trở nên tự tin và mạnh dạn hơn, học sinh có hứng thú học tập và tự tin hơn. 
Bên cạnh đó, để tạo hứng thú học tập cho học sinh điều không thể thiếu được đó là động viên khích lệ, khen thưởng kịp thời. Với những học sinh nhận thức còn hạn chế, rụt rè, chưa tự tin tôi luôn chú ý động viên chỉ cần có một “tiến bộ nhỏ” là tôi tuyên dương ngay, để từ đó học sinh sẽ cố gắng và mạnh dạn, tự tin hơn. Đối với học sinh có năng lực phải có những biểu hiện vượt bậc, có tiến bộ rõ rệt tôi mới khen, sau mỗi lần trả lời tương tác đúng tôi đều thưởng điểm thi đua. Cuối mỗi tuần tôi tổng kết điểm thi đua và thưởng gửi thư khen hoặc tặng những món quà nho nhỏ mà các con yêu thích.
(Minh chứng: Giải pháp 4)
Trên đây là những kinh nghiệm của bản thân giúp nâng cao chất lượng dạy học môn Toán phần giải toán bằng hai bước tính trong chương trình GDPT 2018. Trong thực tế, không có giải pháp nào là vạn năng, các giải pháp đều cần được kết hợp hài hòa, giải pháp này hỗ trợ cho giải pháp kia thì mới tạo nên kết quả tốt nhất. Bên cạnh đó là người GV trong thời đại mới, để thực hiện thành công chương trình GDPT 2018 cần nâng cao trình độ chuyên môn, nâng cao trình độ công nghệ thông tin, không ngừng học hỏi, sáng tạo, luôn đổi mới linh hoạt các phương pháp dạy học, kĩ thuật và các hình thức tổ chức giúp học sinh tiếp cận với kiến thức mới một cách tốt nhất.
CHƯƠNG IV: KẾT QUẢ
Đây là năm đầu tiên tôi áp dụng "Đổi mới phương pháp nâng cao chất lượng dạy học giải toán bằng hai bước tính trong môn Toán lớp 3 chương trình giáo dục phổ thông 2018” Học sinh của tôi đã có nhiều tiến bộ trong cách giải bài toán bằng hai bước tính. Cụ thể Năng lực giải bài toán bằng 2 bước tính như sau:
KÕt qu¶ cô thÓ - so s¸nh ®èi chøng
(Tæng sè häc sinh ®­îc khảo sát: 37 em)
* Trước khi áp dụng:
Năng lực
SL
TL
Đọc và phân tích được đề toán
18
48,6%
Tóm tắt được bài toán
15
40,5%
Lập được kế hoạch giải toán
13
35,1%
Viết được lời giải cho bài toán
17
45,9%
Biết kiểm tra lại kết quả bài toán
12
32,4%
* Sau khi áp dụng: 
Năng lực
SL
TL
Đọc và phân tích được đề toán
37
100%
Tóm tắt được bài toán
35
94,6%
Lập được kế hoạch giải toán
33
89,2%
Viết được lời giải cho bài toán
37
100%
Biết kiểm tra lại kết quả bài toán
32
86,5%
 	
Từ kết quả trên đã cho thấy sáng kiến mà tôi đưa ra là thiết thực, hiệu quả. Tuy nhiên thực tế cho thấy không có giải pháp nào là vạn năng cả mà điều quan trọng là người giáo viên phải biết lựa chọn, vận dụng các sáng kiến linh hoạt hài hoà, hợp lí thì quá trình giảng dạy sẽ đạt hiệu quả cao. Trong suốt quá trình nghiên cứu, quan sát học sinh giải toán, tôi thấy học sinh rất thích giải toán khi đã có đủ vốn kiến thức, phương pháp giải toán. Học sinh giải toán đúng, chính xác hơn khi được thầy cô nhiệt tình hướng dẫn với phương pháp dễ hiểu, dễ nhớ. Với phương pháp này tôi đã trang bị cho học sinh vốn kiến thức, phương pháp cơ bản để các em giải các dạng bài toán bằng 2 bước tính không nhầm lẫn, sai sót. Từ đó chất lượng được nâng lên rõ rệt.
*********************
C. KẾT LUẬN
I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
	Việc tìm hiểu và đưa ra một số “Đổi mới phương pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 3 phần giải toán bằng hai bước tính trong chương trình giáo dục phổ thông 2018” đã giúp cho bản thân tôi có cách nhìn khoa học hơn về một số nội dung giải toán có lời văn ở lớp 3. Việc tìm hiểu và thực hiện đề tài này còn giúp cho bản thân tôi có tôi có thêm kinh nghiệm trong việc lựa chọn phương pháp, kĩ thuật, hình thức dạy học để tổ chức giờ dạy môn Toán được sinh động và có hiệu quả hơn, lôi cuốn học sinh tìm tòi khám phá kiến thức phù hợp với nhận thức và đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 3.
	Để làm được như vậy đòi hỏi người giáo viên phải có sự đầu tư nghiên cứu, soạn giảng, phải có một kiến thức cơ bản nhất định về toán học, tin học. Bên cạnh đó, trong quá trình giảng dạy giáo viên cần chú ý phối hợp với các phương pháp, kĩ thuật, hình thức tổ chức hoạt động dạy học phù hợp nhằm truyền đạt kiến thức tới học sinh đạt hiệu quả cao nhất. 
II. KHUYẾN NGHỊ:
1. Đối với nhà trường: 
Quan tâm đầu tư đầy đủ thiết bị dạy học như máy tính, ti vi, intenet, . 
Nâng cao chất lượng trang thiết bị dạy học.
Xây dựng kế hoạch chỉ đạo các tổ chia sẻ phương pháp dạy học hay.
2. Đối với giáo viên:
	Nắm được cấu trúc chương trình Toán lớp 3 trong đó có nội dung giải toán, bao gồm giải các bài toán đơn, các bài toán hợp, mối liên quan giữa các chủ đề, các mạch kiến thức trong môn Toán.
Khi dạy học sinh làm quen với bài toán giải bằng hai bước tính, giáo viên cần hướng dẫn học sinh hình thành các bước giải dựa trên việc vận dụng những kiến thức đã học như các dạng toán đơn, cách tính chu vi, diện tích của hình chữ nhật, hình vuông, các kĩ năng tính toán. Trong quá trình luyện tập để khắc sâu được các dạng toán, giáo viên cần củng cố cho học sinh các đặc điểm của đề bài để học sinh dễ nhận ra các bước giải của bài toán.
 	Khi dạy các bài toán giải bằng hai bước tính có liên quan đến nội dung hình học, giáo viên cần hướng dẫn học sinh liên hệ thực tế để các em nắm chắc kiến thức, nhớ lâu và biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống. Ngoài các kiến thức về toán học, giáo viên cần có kĩ năng truyền đạt, hình thức tổ chức giờ dạy hợp lí, quan tâm tới các đối tượng học sinh trong lớp mình để học sinh cùng biết, cùng hiểu và vận dụng kiến thức.
2. Đối với học sinh:
- Hình thành năng lực giải toán có lời văn
- Thực hiện thành thạo và ghi nhớ 5 bước giải bài toán có lời văn.
- Tìm tòi, khám phá những nội dung thực tế gắn với toán học.
Để đạt được kết quả như mong muốn, ngoài kiến thức của bản thân, lòng yêu nghề, đòi hỏi người giáo viên luôn tìm tòi, luôn sáng tạo, luôn tự làm mới vốn kiến thức của mình trong cách truyền đạt, lựa chọn phương pháp dạy học, kĩ thuật, cách tổ chức giờ dạy và vận dụng linh hoạt trong mỗi giờ dạy.
Chắc chắn rằng các biện pháp tôi đưa ra còn nhiều hạn chế, thiếu sót do đúc kết từ kinh nghiệm giảng dạy của cá nhân. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp chân thành của các bạn đồng nghiệp, BGH nhà trường và các cấp.
Tôi xin chân thành cảm ơn. 
Tôi xin cam đoan SKKN trên do tôi tự nghiên cứu và hoàn thiện. 
Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
 	 Tản Hồng, ngày 31 tháng 3 năm 2023
 Người viết
 Phương Thị Hà
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
 	1. Sách giáo khoa Toán 3 (Kết nối tri thức với cuộc sống) - Hà Duy Khoái (Tổng chủ biên) - NXB GDVN.
 	2. Sách giáo viên Toán 3 (Kết nối tri thức với cuộc sống) - Hà Duy Khoái (Tổng chủ biên) - NXB GDVN.
3. Sách giáo khoa Toán 3 (Cánh diều) – Đỗ Đức Thái (Tổng chủ biên) - NXB Đại học Sư phạm.
4. Sách giáo viên Toán 3 (Cánh diều) – Đỗ Đức Thái (Tổng chủ biên) - NXB Đại học Sư phạm.
5. Sách giáo khoa Toán 3 (Chân trời sáng tạo) – Trần Nam Dũng (Tổng chủ biên) - NXB GDVN.
6. Sách giáo viên Toán 3 (Chân trời sáng tạo) – Trần Nam Dũng (Tổng chủ biên) - NXB GDVN.
7. Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 về Chương trình giáo dục phổ thông mới
8. Phương pháp dạy học toán Tiểu học – Đỗ Trung Hiệu – NXB ĐHSP 
	9. Tham khảo các nguồn trên Internet: Youtube, Violet.