Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học phát triển năng lực trong môn Toán lớp Bốn

 chế, đồng thời giúp giáo viên lựa chọn hình thức phương pháp dạy học phù hợp để phát triển năng lực cho học sinh, giúp học sinh thực hiện tốt kĩ năng của môn học, đảm bảo chuẩn kiến thức kĩ năng và ngày càng yêu thích môn học,tôi chọn đề tài
Dạy học phát triển năng lực trong môn toán lớp Bốn để nghiên cứu góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy họcvà bước đầu tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
3.2.2 Những điểm mới của giải pháp so với giải pháp đã đang được áp dụng:
- Học sinh tự mình tìm tòi khám phá kiến thức . 
 - Rèn các kĩ năng,hình thành và phát triển năng lực theo hướng tích cực, giúp học sinh tự tin sáng tạo trong việc tìm tòi khám phá tri thức.
	- Chuyển từ dạy học chủ yếu là truyền thụ kiến thức sang dạy học phát triển nhân cách, năng lực, kĩ năng cho học sinh.
- Các em được tự khám phá kiến thức, vận dụng thực hành nhiều hơn từ đó nắm chắc kiến thức. 
3.2.3 Nội dung giải pháp:
Để nâng cao hiệu quả dạy học phát triển năng lực cho học sinh tôi đã thực hiện những biện pháp sau:
 -Trước tiên giáo viên phải nắm được định nghĩa năng lực. Có nhiều cách định nghĩa năng lực khác nhau. Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (Bộ giáo dục và Đào tạo ngày 27- 7 - 2017) năng lực là khả năng vận dụng đồng bộ các kiến thức kĩ năng, thái độ phẩm chất đã tích lũy được dể ứng xử, xử lí tình huống hay giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả.
Những năng lực toán cần hình thành cho học sinh là: năng lực tư duy toán học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực mô hình hóa toán học, năng lực giao tiếp, năng lực sử dụng các công cụ toán học, năng lực tính toán.
-Tìm hiểu về khả năng đặc điểm nhận thức của học sinh tiểu học. Học sinh tiểu học rất nhạy cảm với những tác động bên ngoài, khả năng phân tích của học sinh còn yếu kém. Sự chú ý của học sinh thường hướng vào các hành động, các hình ảnh cụ thể hơn những câu chữ khô khan. Ở cuối lớp Bốn trí tưởng tượng của các em phát triển hơn nhưng các em còn chịu nhiều ảnh hưởng của sự hứng thú và các mẫu hình đã biết (nghĩa là các em nhớ theo sở thích và chỉ làm được khi có mẫu).
Với các đặc điểm nhận thức của học sinh ta phải chọn và sử dụng phương pháp dạy học sao cho giờ học có hiệu quả, thu hút sự chú ý của học sinh, giúp học sinh hiểu được bản chất và giải được bài toán, biết vận dụng để phát triển giải các bài phức tạp hơn.
- Để việc dạy học phát triển năng lực có hiệu quả giáo viên phải kết hợp các phương pháp dạy học tích cực để học sinh chủ động, sáng tạo tự tìm hiểu, tự làm việc như phương pháp động não, phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp làm việc theo nhóm,kết hợp với các kĩ thuật dạy học như KWL, khăn trải bàn, sơ đồ tư duy.
 Tôi vận dụng làm việc theo nhóm, tổ chức cho học sinh học tập nhằm phát triển sự chia sẻ hợp tác và phát triển năng lực tự giải quyết vấn đề cho học sinh.
Ví dụ: bài “ Nhân với số có ba chữ số”
+ Khi kiểm tra bài cũ tôi cho cả lớp thực hiện phép nhân với số có hai chữ số164 × 12. Để giúp học sinh củng cố lại kiến thức về phép nhân với số có hai chữ số đã học
+ Vào bài mới tôi cho cả lớp cùng tìm kết quả phép nhân 164 × 121. Để giúp học sinh biết ở phép nhân này sẽ có thêm một lượt nhân nữa.
+ Cho cả lớp tự tìm cách để thực hiện phép nhân trên vào bảng con trong 2 phút. Sau đó chọn 3 hoặc 4 em làm đúng (tùy số nhóm của lớp), để phân về chia sẻ cho các nhóm cách làm (trong thời gian 3-4 phút). Sau khi nghe bạn chia sẻ, các bạn trong nhóm làm bài, sau đó tôi gọi bất kì em nào trong nhóm trình bày lại cách làm và kết quả ( trừ em đã chia sẻ cho nhóm) .
Trong lúc học sinh chia sẻ, tôi đến từng nhóm bổ sung, gợi ý giúp đỡ học sinh chậm tiến.
+ Tuyên dương những học sinh làm đúng, có cách chia sẻ hay dễ hiểu.
+Tôi chốt lại kiến thức mới, thực ra những gì học sinh hiểu và làm được chỉ là những hiểu biết ban đầu về kiến thức chứ chưa được khẳng định. Bước này là bước để tất cả học sinh khẳng định tính đúng đắn của kiến thức và rút ra cách thực hiện phép nhân với số có ba chữ số.
Sau đó tổ chức cho học sinh thực hiện trên lớp kiểm tra với kết quả đã thực hiện trước đó.
 - Đến các tiết luyện tập chung của mỗi chương hay mỗi mạch kiến thức nếu chúng ta biết chuyển những bài tập chủ yếu rèn kĩ năng đó thành những chủ đề “ Học vui- Vui học”, tích hợp với các nội dung khác nhằm phát triển ở các em những năng lực cần thiết như năng lực tính toán, năng lực tư duy toán học năng lực giao tiếp cũng như giáo dục các em hướng tới hình thành những phẩm chất của con người hiện đại. Chắc chắn điều này sẽ giúp cho việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh đạt kết quả cao hơn, bởi những bài này có nội dung gắn với thực tế, phương pháp dạy học tích cực, học sinh làm việc nhiều sẽ tạo nên sự hứng thú trong học tập.
Ví dụ tiết luyện tập chung trang 91-92 (Ôn tập kết thúc chương II). Ở tiết này tôi tổ chức trò chơi Cuộc đua kì thú. Trò chơi gồm các bước như sau:
* Chuẩn bi:
-Giáo viên thiết kế Powerpoint các câu hỏi luyện tập, đáp án.
- Các tấm bìa ghi số kí các em 
- Mô hình con thuyền bằng giấy
- Các ngôi sao
*Thu thập dữ liệu:
+ Giáo viên thu thập cân nặng của từng học sinh trong lớp,yêu cầu mỗi em phải nhớ số kí của mình và không cho bạn khác biết.
+ Giáo viên viết số cân nặng của mỗi em vào một tấm bìa. Xếp các tấm bìa theo đúng nhóm định phân chia để học sinh tham gia trò chơi.
* Tổ chức trò chơi:
 A. Khởi động: học sinh hát tập thể.
 B. Chơi trò chơi
 Giáo viên phổ biến luật chơi
 	+ Chia lớp thành 3 nhóm và chọn 1 em làm MC chương trình, 3 em giám sát.
 	+ Các nhóm thi đấu 3 vòng: xuất phát, tăng tốc, về đích.
+ Kết quả được tính bằng số ngôi sao.
+ Sau 3 vòng thi, đội nào được nhiều ngôi sao hơn sẽ chiến thắng
+ Thưởng ngôi sao cho đội chiến thắng và đội làm việc có tính tập thể, có ý thức tốt.
+ Các nhóm phân công đội trưởng, đặt tên cho nhóm mình.
Vòng 1: Xuất phát.
+ Các nhóm lắng nghe luật chơi của vòng 1: Vòng này có 8 câu hỏi. Sau khi nghe câu hỏi, các nhóm thảo luận và ghi kết quả ra bảng con, 3 em đại diện 3 nhóm giơ bảng lên khi có hiệu lệnh “ hết giờ” . Đội nào trả lời nhanh và đúng nhất thì được 3 ngôi sao, đội về nhì được 2 ngôi sao, đội cuối cùng được 1 ngôi sao, đội nào trả lời sai không được ngôi sao.
+ Các đội thảo luận, đưa ra thứ tự chơi của các thành viên, sau khi thống nhất, dán số thứ tự của từng thành viên vào áo. Các nhóm tham gia trả lời theo đúng thứ tự ghi trên áo.
 CÂU HỎI
ĐÁP ÁN
Câu 1: Số nào trong các số dưới đây có chữ số 9 biểu thị cho 9000
93574 B. 29687 C.17932 D. 80296

B
Câu 2: Phép cộng 24675 + 45327 có kết quả là:
 A.699 912 B.69 902 C. 70 002 D. 60 002

C
Câu 3: Phép trừ 8634 - 3059 có kết quả là
5625 B. 5685 C. 5675 D. 5575

D
Câu 4: Phép chia 779: 18 có số dư là: 
 5 B. 19 C. 18 D. 25 

A
Câu 5: Hình chữ nhật có chiều dài 7cm, chiều rộng 4cm thì diện tích là bao nhiêu?
28cm2
Câu 6: 2 tấn 95 kg =  kg
295kg B. 2950 kg C. 2095 kg D. 2059 kg

C
 Câu 7: Môt xe ô tô chở 30 bao gạo, mổi bao cân nặng 50 kg và 40 bao ngô, mỗi bao cân nặng 50 kg. Hỏi ô tô chở được tấy cả bao nhiêu ki-lô- gam gạo và ngô?
3500kg
Câu 8: Nhà An có chiếc xe tải, trên xe có ghi tải trọng 2 tấn. Nếu trung bình mỗi bao xi măng là 50 kg thì xe chở được tối đa bao nhiêu bao xi măng?

40 bao
 Sau khi kết thúc vòng 1 các em làm giám sát thông báo kết quả tạm thời với cả lớp.
 Ở vòng này các bài tập được thiết kế có phát triển nội dung sách giáo khoa thành các câu hỏi vận dụng mức 3, 4 phù hợp với mọi đối tượng học sinh của lớp. Học sinh phải đưa ra đáp án với thời gian nhanh nhất, giúp học sinh phát triển năng lực tư duy toán học, năng lực tự giải quyết vấn đề năng lực hợp tác nhóm và rèn phản xạ nhanh khi tham gia trò chơi.
Tôi nhận thấy học sinh rất tích cực hợp tác làm việc, biết phân công chia sẻ công việc của nhóm phù hợp với năng lực của từng em. Các em hoàn thành trò chơi nhanh chóng.
Vòng 2: Tăng tốc
 	+ MC nêu luật chơi: Trong vòng này, mỗi nhóm cử ra 2 đại diện tham gia thi đấu. Thời gian thi đấu của mỗi nhóm là 5 phút. Có các thẻ giấy ghi số cân nặng của mỗi em. Nhiệm vụ của 2 bạn thi đấu là gắn số cân nặng cho đúng vào mỗi bạn của nhóm bạn. Sau khi gắn xong mỗi nhóm tự tính số cân nặng trung bình của các bạn trong nhóm bạn, lấy kết quả so với thực tế trung bình số kí của nhóm đó. Nếu đoán đúng chính xác số kí trung bình của nhóm bạn thì được 7 ngôi sao, nếu đoán lệch từ 5 kg trở xuống thì được 5 ngôi sao, lệch nhiều hơn 5 kg trở lên không được 2 ngôi sao. Có thể đặt câu hỏi để đoán số kí của bạn, chẳng hạn: trong nhóm bạn nào nhiều hơn 30 kí, bạn nào ít hơn 30 kí nhưng nhiều hơn 25 kí nhưng không được hỏi “ bạn bao nhiêu kí?”.
 	+ Các nhóm cử đại diện tham gia trò chơi. 
 + Các nhóm bốc thăm thứ tự và tham gia cuộc chơi
 + Tổng kết kết quả vòng 2 và cả 2 vòng
 + Sau vòng này yêu cầu học sinh rút ra bài học về ước lượng cân nặng: bạn nào cao to hơn thì nặng cân hơn. Trung bình mỗi bạn trong lớp khoảng 30 kg.
Ở vòng này học sinh được phát triển năng lực tư duy logic và năng lực giao tiếp.
 Vòng 3: Về đích
+ MC nêu luật chơi: chơi trò đưa người qua sông. Mỗi nhóm chọn một người lái đò. Mỗi lần chở, con đò không được chở quá 100kg kể cả người lái đò. Đội nào về nhanh nhất thì được 10 ngôi sao, đội về nhì được 7 ngôi sao, đội về cuối cùng được 3 ngôi sao. Trong quá trình đưa người qua sông, mỗi chuyến chở quá 100kg sẽ bị trừ 2 ngôi sao. Các khách sau khi qua sông dán lại số kí của mình vào từng nhóm như sau: 
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Chuyến 1: 25 + 27
Chuyến 1: 26 + 31
Chuyến 1: 24 + 27
Chuyến 2: 32 + 41
Chuyến 2: 22 + 28
Chuyến 2: 30 + 31
Chuyến 3:..
Chuyến 3:..
Chuyến 3:..

+ Các nhóm thảo luận chọn người lái đò và tìm cách sao cho chở nhanh nhất mà không bị quá tải theo quy định.
 	+ Sau khi các nhóm qua sông hết giáo viên cùng học sinh làm giám sát kiểm tra lại có chuyến nào chở quá 100kg không.
+ Công bố kết quả vòng 3
+ Nhóm giành chiến thắng chia sẻ cách làm của nhóm mình.
+ Yêu cầu học sinh nêu bài học được rút ra sau khi chơi trò đưa người qua sông: Khi thi đấu phải tính toán nhanh số cân nặng bằng cách vận dụng cách tính nhanh, tính nhẩm, phải có chiến thuật. Khi đi thuyền phải mặc áo phao, không đùa nghịch, nếu chở quá tải trọng sẽ bị chìm thuyền
Qua trò chơi này chẳng những phát triển năng lực hợp tác và giao tiếp, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy toán học cho học sinh mà còn giáo dục các em ý thức an toàn khi tham gia giao thông.
C.Tổng kết:
+ Công bố đội dành chiến thắng. 
+ Cho học sinh chia sẻ cảm xúc sau khi tham gia trò chơi: Em học tập được điều gì? Điều gì làm em thích nhất trong tiết học?
- Để giúp học sinh rèn năng lực giao tiếp toán học ở tiết ôn tập phép cộng, phép trừ (tiết tăng cường) tôi tổ chức học sinh chơi trò “ mua sắm cổ trung thu”. Tôi chia lớp thành 3 nhóm: nhóm 1bán hàng; nhóm 2 mua hàng; đánh giá bình chọn.
- Tổ chức thực hiện:
+ Nhóm 1: Trưng bày sản phẩm mô phỏng các loại bánh mứt, trái cây, mỗi sản phẩm có bảng giá phía trước; mời gọi khách hàng đến mua. Người bán hàng nhận tiền khi người mua hàng đến mua và trả lại số tiền thừa cho người mua.
+ Nhóm 2: Chọn những hoa, quả, bánh mứt sau cho mâm cỗ của mình vừa đẹp vừa tiết kiệm, đưa đúng số tiền cho người bán hàng.
+ Nhóm 3: Giám sát đánh giá, sau khin đi từng nhóm kiểm tra cacd1 bạn trao đổi mua bán có đúng hay không, bình chọn nhóm có cỗ trung thu đẹp và tiết kiệm nhất.
Qua trò chơi học sinh được cùng nhau thảo luận, trao đổi đưa ra quyết định của mình đã tạo cơ hội cho học sinh phát triển năng lực giải quyết vấn đề và năng lực giao tiếp toán học. Học sinh được ôn lại kiến thức rất nhẹ nhàng, giờ học trở nên vui vẻ thoải mái hơn.
- Ngoài ra, để giúp học sinh vận dụng được các kiến thức đã học, phát hiện và giải quyết các tình huống trong cuộc sống gần gũi với các em, tôi thiết kế thêm bài tập để phát triển năng lực học sinh.
 Ví dụ:
+ Bài Thương có chữ số 0. Tôi soạn bài tập phát triển năng lực như sau:
 Mẹ Lan có nuôi một đàn vịt để lấy trứng. Trung bình cứ 100 con vịt thì thu được 75 quả trứng. Hôm nay Lan nhặt được 225 quả trứng. Hỏi đàn vịt nhà Lan có bao nhiêu con?
 + Khi ôn tập diện tích hình chữ nhật, tôi cho học sinh làm bài tập phát triển năng lực: 
 Nhà em có một khu đất hình chữ nhật, có chu vi 392m. Ba em dự định tăng thêm 5 m ở chiều rộng của khu đất, thì diện tích tăng thêm là 735m2. Tính diện tích khu đất đó.
	+ Bài nhân với số có hai chữ số:
	Mỗi quyển vở giá 7000 đồng. Bạn Lan mua 25 quyển vở như thế và đưa trả bác bán hàng tờ 200000 đồng. Hỏi bác bán hàng trả lại Lan bao nhiêu tiền thừa? 
	- Ngoài những kiến thức đã học giáo viên cũng cần khuyến khích học sinh tiếp tục tìm tòi mở rộng kiến thức. Học sinh tự tìm tòi những bài tập có liên quan đến kiến thức đã học và vận dụng các kiến thức để giải. Tuy nhiên tôi không tổ chức trên lớp, cũng không yêu cầu tất cả học sinh phải làm. Tôi khuyến khích những học sinh có bài làm và chia sẻ với lớp sẽ được tuyên dương và cộng điểm thi đua.
	 - Việc bố trí không gian lớp học cũng ảnh hưởng rất lớn đến không khí lớp học, đến chất lượng tiết dạy. Tôi cho học sinh ngồi theo nhóm và thường xuyên thay đổi thành viên trong nhóm để các em có điều kiện hợp tác học hỏi nhiều bạn khác nhau, trong giờ học các em có thể tự di chuyển để trao đổi với bạn nếu các em thấy cần, nhưng phải có sự giám sát của giáo viên. Học sinh phải thảo luận trao đổi, hợp tác với bạn trong suốt tiết học, phá vỡ trạng thái tĩnh của lớp học, chuyển sang trạng thái động. Nhờ thế học sinh không cảm thấy căng thẳng, nhàm chán khi tiếp thu kiến thức.
 - Giáo viên cũng phải thay đổi vai trò của mình: khi là người hướng dẫn, lúc là người hợp tác, động viên, người quan sát. 
 	- Việc đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng cần phải thay đổi. Học sinh tự nhận xét bài làm của mình, nhận xét sản phẩm học tập của bạn của nhóm bạn, được bạn, cô nhận xét mình. Các em được đánh giá sự tiến bộ của từng mặt như: kiến thức, giao tiếp hợp tác, khả năng thực hiện nhiệm vụ Từ đó các em sẽ thấy được những mặt nào mình đã được, mặt nào cần phải phấn đấu thêm.
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp:
Với những biện pháp mà tôi đã áp dụng, thực hiện ở lớp mình và thấy có hiệu quả. Tôi nhận thấy có thể áp dụng giải pháp này cho giáo viên dạy toán lớp 4; 5 trong toàn tỉnh.
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp:
 Sau khi thực hiện những biện pháp trên ở lớp mình, tôi nhận thấy học sinh củ có sự tiến bộ. Các em nắm vững kiến thức cơ bản và phát triển tốt các kĩ năng làm bài nhanh và chính xác. Học sinh tích cực tìm tòi kiến thức mới hăng hái xây dựng bài, giờ học toán sinh động nhẹ nhàng hơn. Các em biết chủ động tìm đến kiến thức và càng hứng thú hơn trong quá trình học tập.Từ đó các em càng yêu thích hơn khi học môn toán. Các năng lực toán được hình thành và phát triển. Các em học tốt có khả năng vân dụng các kiến thức đã học để giải các bài toán gắn với những tình huống trong cuộc sống hằng ngày. Ngoài ra các em còn biết tự tìm hiểu những bài tập có liên quan đến các kiến thức đã học để thảo luận tìm cách giải.
3.5. Tài liệu kèm theo: Không có
 Mỏ Cày Bắc, ngày 5 tháng 12 năm 2019
d